Zgnilec amerykański (American foulbrood, AFB) to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych pszczół miodnych (Apis mellifera), wywoływana przez bakterię Paenibacillus larvae. Choroba ta dotyka głównie czerwiu pszczelego, prowadzi do jego obumarcia i może powodować całkowitą utratę rodzin pszczelich. Jest to schorzenie niezwykle trudne do zwalczenia, dlatego w wielu krajach, w tym w Polsce, podlega obowiązkowi zgłaszania.
Etiologia i cykl życiowy patogenu
Bakteria Paenibacillus larvae rozwija się w organizmie larw pszczół, które zakażają się poprzez spożycie skażonego pokarmu. Po dostaniu się do jelita larwy bakterie namnażają się, a następnie wytwarzają endospory, które są niezwykle odporne na działanie czynników środowiskowych. Endospory mogą przetrwać w ulu oraz w produktach pszczelich przez wiele lat, co powoduje długotrwałe zagrożenie dla pasieki.
Objawy choroby
Rozpoznanie zgnilca amerykańskiego jest kluczowe dla skutecznej eliminacji choroby. Do głównych objawów należą:
- Nieprzyjemny zapach gnijącego czerwiu.
- Zmiana koloru larw na brunatny, a następnie ciemnobrązowy.
- Charakterystyczna kleista konsystencja martwego czerwiu, która przy rozciąganiu może tworzć nitki (tzw. test zapałki).
- Zapadnięte i przebarwione wieczka zasklepionych komórek czerwiu.
- Nieprawidłowy układ czerwiu w plastrach, tzw. „dziurawy czerwiec”.
Sposoby rozprzestrzeniania się choroby
Zgnilec amerykański przenosi się głównie poprzez:
- Kontakt pszczół z zakażonymi ulami i plastrami.
- Używanie skażonych narzędzi i sprzętu pszczelarskiego.
- Rabowanie osłabionych rodzin pszczelich przez zdrowe pszczoły.
- Transport rodzin pszczelich i matek z niepewnych źródeł.
- Przenoszenie patogenu przez pszczelarzy na odzieży i dłoniach.
Metody diagnostyki
Diagnostyka zgnilca amerykańskiego obejmuje metody laboratoryjne oraz terenowe:
- Test zapałki: pobranie martwego czerwiu i sprawdzenie, czy tworzą się charakterystyczne nitki.
- Mikroskopowa analiza próbki czerwiu w laboratorium weterynaryjnym.
- Testy PCR oraz hodowle bakteryjne w celu potwierdzenia obecności Paenibacillus larvae.
Zwalczanie i zapobieganie
Środki zaradcze
Jeśli w pasiece stwierdzi się obecność zgnilca amerykańskiego, należy podjąć natychmiastowe działania:
- Zniszczenie zakażonych uli: W Polsce obowiązuje rygorystyczna polityka zwalczania AFB, obejmująca spalenie zakażonych rodzin pszczelich i sprzętu.
- Dezynfekcja sprzętu i uli: Do tego celu stosuje się roztwory sody kaustycznej (NaOH), nadmanganianu potasu oraz termiczną sterylizację narzędzi.
- Zakaz przemieszczania pszczół i matek z terenów objętych epidemią.
Profilaktyka
Zapobieganie zgnilcowi amerykańskiemu wymaga przestrzegania środków higieny i odpowiedniej profilaktyki:
- Regularna kontrola rodzin pszczelich pod kątem objawów choroby.
- Unikanie używania plastrów z nieznanych źródeł.
- Stosowanie zdrowego i kontrolowanego pokarmu dla pszczół.
- Dezynfekcja uli i narzędzi po każdym sezonie pasiecznym.
- Wymiana matek pszczelich z renomowanych hodowli.
- Edukacja pszczelarzy na temat zagrożeń związanych z chorobą.
Znaczenie zwalczania zgnilca amerykańskiego
Zgnilec amerykański stanowi poważne zagrożenie dla całego sektora pszczelarskiego. Choroba ta prowadzi do znacznych strat gospodarczych, ponieważ zmniejsza populację pszczół, co wpływa na zapylanie roślin i produkcję miodu. Dlatego niezbędne jest stosowanie odpowiednich praktyk profilaktycznych oraz szybkie reagowanie na pojawienie się objawów choroby.
Zgnilec amerykański to poważna i trudna do zwalczenia choroba pszczół, która wymaga ścisłej kontroli i skutecznej profilaktyki. Pszczelarze powinni regularnie monitorować swoje pasieki, przestrzegać zasad higieny i natychmiast reagować na pierwsze oznaki infekcji. Ścisła współpraca z inspekcją weterynaryjną oraz stosowanie się do wytycznych weterynaryjnych jest kluczowe w ograniczaniu rozprzestrzeniania się choroby i ochronie zdrowych rodzin pszczelich.
Źródło: www.mojarola.pl
