Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) to chrząszcz z rodziny stonkowatych, który stanowi jedno z najgroźniejszych zagrożeń dla upraw ziemniaka w Europie, Ameryce Północnej oraz części Azji. Zrozumienie długości życia tego szkodnika wymaga omówienia całego jego cyklu rozwojowego, który obejmuje jajo, larwę, poczwarkę i postać dorosłą.
Cykl życiowy stonki może trwać od 30 do 60 dni, w zależności od warunków środowiskowych – przede wszystkim temperatury i dostępności pokarmu. Jednak długość życia dorosłego osobnika to osobna kwestia, którą należy analizować z perspektywy ekologii, biologii rozwoju oraz zachowań adaptacyjnych gatunku.
Etapy rozwoju stonki ziemniaczanej
Faza jajowa
Samice składają jaja na spodniej stronie liści ziemniaka lub innych roślin z rodziny psiankowatych. Jedna samica może złożyć od 300 do nawet 1200 jaj w jednym sezonie. Okres inkubacji wynosi od 4 do 14 dni, w zależności od temperatury (optymalna temperatura rozwoju to 25–30°C).
Faza larwalna
Larwy przechodzą przez cztery stadia rozwojowe (tzw. instary). Cały okres larwalny trwa około 2–3 tygodni. W tym czasie intensywnie żerują, powodując największe szkody w uprawach. Larwy w ostatnim stadium schodzą do gleby, gdzie przepoczwarczają się.
Stadium poczwarki
Poczwarka rozwija się w glebie przez 10–20 dni. W sprzyjających warunkach (ciepło, wilgoć) z poczwarki wykluwa się dorosła stonka, która może przystąpić do rozmnażania lub, w przypadku późniejszego pokolenia, wejść w stan diapauzy zimowej.
Długość życia dorosłej stonki
Dorosła stonka ziemniaczana może żyć od kilku tygodni do nawet 12 miesięcy – w zależności od czynników środowiskowych oraz pokolenia, do którego należy. Przeciętnie, stonki żyjące w okresie wegetacyjnym (wiosna–lato) przeżywają 4–8 tygodni. Z kolei osobniki zimujące mogą żyć nawet rok, ponieważ przebywają w stanie diapauzy, czyli spoczynku metabolicznego.
W warunkach laboratoryjnych, przy optymalnej temperaturze (25°C) i dostępie do świeżych liści ziemniaka, dorosłe stonki dożywały nawet 180 dni, co wskazuje na ich potencjalną długowieczność w warunkach idealnych.
Czynniki wpływające na długość życia
Temperatura
Stonka jest organizmem ciepłolubnym. Temperatury poniżej 10°C znacząco spowalniają jej metabolizm, a poniżej 5°C wprowadzają ją w stan letargu. Ekstremalne upały (powyżej 35°C) również mogą ograniczyć długość życia, szczególnie w stadium dorosłym.
Pokarm
Dieta ma kluczowe znaczenie. Dorosłe osobniki, które mają dostęp do świeżych liści ziemniaka lub innych psiankowatych (np. pomidora czy psianki czarnej), żyją znacznie dłużej niż te, które głodują. Stonka może przetrwać kilka dni bez pokarmu, ale jej aktywność wtedy gwałtownie spada.
Pora roku i diapauza
Osobniki, które rozwijają się w drugiej połowie sezonu wegetacyjnego (lipiec–sierpień), często przygotowują się do zimowania. Po zakończeniu aktywności żerowej stonka zakopuje się na głębokość 15–30 cm i przechodzi diapauzę, która trwa od jesieni do wiosny następnego roku. W tym czasie jej metabolizm spada do minimum, co pozwala jej przetrwać chłodne miesiące i wydłuża długość życia nawet do 12 miesięcy.
Liczba pokoleń w sezonie
W Polsce i krajach o umiarkowanym klimacie stonka ziemniaczana zazwyczaj wytwarza jedno do dwóch pokoleń rocznie. W południowych rejonach Europy może dojść do trzech, a nawet czterech cykli w sezonie. Każde kolejne pokolenie cechuje się nieco krótszym cyklem rozwojowym – m.in. ze względu na wyższą temperaturę oraz skrócenie fazy jajowej i larwalnej.
Praktyczne znaczenie znajomości długości życia stonki
Dla rolników i plantatorów ziemniaka wiedza o długości życia stonki ma kluczowe znaczenie przy planowaniu ochrony upraw. Termin stosowania insektycydów powinien być dopasowany do momentu największej aktywności larw (drugie i trzecie stadium), a także do momentu wylęgu nowych osobników dorosłych. Warto prowadzić monitoring obecności stonki na polu już od maja, a opryski planować w oparciu o stopień rozwoju populacji.
Ponadto, znajomość długości życia zimujących osobników pozwala lepiej zrozumieć dynamikę infestacji w kolejnych sezonach. Osobniki, które przeżyją zimę, stanowią podstawę nowej populacji – dlatego warto stosować zabiegi agrotechniczne ograniczające ich przeżywalność, takie jak głęboka orka jesienna czy rotacja upraw.
Stonka ziemniaczana, jako szkodnik wieloletni, posiada zróżnicowaną długość życia zależną od fazy rozwoju i warunków środowiskowych. Dorosły chrząszcz może żyć od kilku tygodni do nawet 12 miesięcy, przy czym największe znaczenie praktyczne ma długość życia form zimujących. Precyzyjne określenie momentów największej aktywności stonki na polu oraz znajomość długości jej cyklu życiowego umożliwiają skuteczne i terminowe działania ochronne. Odpowiednia strategia integrowanej ochrony roślin może ograniczyć populację tego groźnego szkodnika i zapewnić lepsze plony ziemniaka.
Źródło: www.mojarola.pl
