Azot (N) jest jednym z kluczowych makroskładników pokarmowych niezbędnych do prawidłowego wzrostu roślin. Obornik, jako naturalny nawóz organiczny, stanowi ważne źródło azotu w gospodarstwach rolnych, zwłaszcza w produkcji integrowanej i ekologicznej. Znajomość dokładnej zawartości azotu w stosowanym oborniku pozwala na precyzyjne planowanie dawek nawozowych, ograniczenie strat składników oraz zapobieganie nadmiernemu nawożeniu, które może prowadzić do zanieczyszczenia środowiska.
Czynniki wpływające na zawartość azotu w oborniku
Zawartość azotu w oborniku nie jest wartością stałą i zależy od wielu czynników, takich jak:
-
gatunek zwierząt (bydło, trzoda chlewna, owce, konie, drób),
-
system utrzymania (ściółkowy, bezściółkowy),
-
rodzaj ściółki (słoma, trociny, torf),
-
dieta zwierząt (zawartość białka i włókna),
-
czas i sposób składowania obornika (pryzma, płyta obornikowa, kompostowanie),
-
straty azotu podczas magazynowania i aplikacji (ulotnienie, wymywanie).
W związku z tym każdorazowo zaleca się określenie rzeczywistej zawartości składników pokarmowych w oborniku przed jego zastosowaniem.
Metody oznaczania zawartości azotu w oborniku
Zawartość azotu w oborniku można określić na dwa sposoby:
-
Metoda laboratoryjna – najbardziej dokładna, polegająca na pobraniu próbki obornika i przesłaniu jej do akredytowanego laboratorium gleboznawczo-rolniczego, gdzie wykonuje się analizy chemiczne (np. metodą Kjeldahla).
-
Metoda szacunkowa (obliczeniowa) – oparta na uśrednionych danych literaturowych oraz tabelarycznych opracowaniach instytutów naukowych (np. IUNG-PIB, COBORU), stosowana, gdy analiza laboratoryjna nie jest możliwa.
Prawidłowe pobieranie próbki obornika
Aby analiza laboratoryjna była miarodajna, kluczowe jest właściwe pobranie próbki:
-
próbkę należy pobierać z różnych miejsc i warstw pryzmy,
-
unikać miejsc zawilgoconych lub zewnętrznych, narażonych na deszcz i słońce,
-
próbki należy dokładnie wymieszać i złożyć próbkę zbiorczą (minimum 1 kg),
-
próbkę należy umieścić w szczelnie zamkniętym pojemniku i dostarczyć do laboratorium jak najszybciej.
Obliczanie zawartości azotu metodą szacunkową
W przypadku braku możliwości wykonania analizy laboratoryjnej, można posłużyć się średnimi wartościami zawartości azotu dla danego rodzaju obornika. Przykładowe wartości (na świeżą masę):
| Rodzaj obornika | Azot ogółem (kg/t) |
|---|---|
| Bydło | 4,5 |
| Trzoda chlewna | 7,0 |
| Owce | 6,0 |
| Konie | 6,5 |
| Drób (mięsny) | 15,0 |
Wartości te mogą się różnić w zależności od źródła, dlatego należy korzystać z aktualnych danych instytucji doradczych lub naukowych.
Przykład obliczenia ilości azotu:
Rolnik dysponuje 30 tonami obornika bydlęcego. Zawartość azotu ogólnego wynosi 4,5 kg/t.
Obliczenie: 30 t × 4,5 kg/t = 135 kg azotu ogółem.
Uwzględnienie strat azotu
Nie cały azot zawarty w oborniku trafia do gleby. Część ulega stratom w czasie magazynowania oraz podczas aplikacji. Średnie straty azotu mogą wynosić od 20 do nawet 50%, w zależności od:
-
warunków składowania (odsłonięta pryzma – większe straty),
-
czasu przechowywania,
-
sposobu aplikacji (rozsiewanie powierzchniowe zwiększa straty),
-
temperatury i wilgotności w czasie nawożenia.
Dlatego przy planowaniu nawożenia należy stosować tzw. efektywność nawozową azotu, określającą rzeczywistą ilość azotu dostępnego dla roślin. Przykładowe wartości efektywności:
-
aplikacja powierzchniowa obornika bydlęcego: ~30–40%,
-
aplikacja z płytkiego przyorania: ~50–60%.
Zatem z wcześniej obliczonych 135 kg azotu ogółem, realnie dostępne dla roślin może być:
135 kg × 0,4 (efektywność 40%) = 54 kg N dostępnego dla roślin.
Uwzględnienie azotu szybko i wolno dostępnego
Azot w oborniku występuje w dwóch formach:
-
organicznej (wolnodziałającej) – stopniowo uwalniany w miarę mineralizacji,
-
nieorganicznej (amoniakalnej) – dostępnej natychmiast po zastosowaniu.
Przy stosowaniu obornika należy więc uwzględnić, że tylko część azotu działa w pierwszym roku nawożenia, a pozostała część – w kolejnych latach. Uśrednione wskaźniki mineralizacji:
-
rok 1: 40–50%,
-
rok 2: 20–30%,
-
rok 3: 10–15%.
To pozwala na lepsze rozplanowanie wieloletniego bilansu azotu w gospodarstwie.
Praktyczne zastosowanie danych o zawartości azotu
Znajomość zawartości azotu w oborniku ma kluczowe znaczenie w praktyce:
-
umożliwia dostosowanie dawek do potrzeb roślin,
-
ułatwia prowadzenie bilansu azotu w gospodarstwie (wymóg w programach rolno-środowiskowych),
-
pozwala spełnić wymogi Programu azotanowego (Dyrektywa Azotanowa),
-
wspomaga zarządzanie żyznością gleby i poprawą struktury próchnicznej.
W gospodarstwach ekologicznych i zrównoważonych dane te są podstawą do podejmowania decyzji agrotechnicznych zgodnych z zasadami dobrej praktyki rolniczej.
Obliczenie zawartości azotu w oborniku to kluczowy element racjonalnego nawożenia. Choć metoda laboratoryjna zapewnia największą precyzję, nawet szacunkowe dane pozwalają na istotną poprawę efektywności nawożenia organicznego. Ustalanie rzeczywistej ilości dostępnego azotu, uwzględnienie strat oraz planowanie w czasie działania nawozu to działania, które pozwalają nie tylko na lepsze plonowanie, ale też na ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko.
Warto regularnie analizować skład stosowanych nawozów naturalnych oraz korzystać z doradztwa rolniczego, by w pełni wykorzystać potencjał, jaki niesie stosowanie obornika w produkcji roślinnej.
Źródło: www.mojarola.pl
