Aby móc objąć się ubezpieczeniem w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, należy spełnić określone warunki ustawowe. Przede wszystkim osoba ubiegająca się o podleganie temu systemowi musi prowadzić gospodarstwo rolne – posiadanie lub dzierżawa gruntów rolnych jest podstawą. Obowiązkowe ubezpieczenie społeczne rolników dotyczy gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych.
Dla osób prowadzących dotychczas działalność gospodarczą lub podlegających ubezpieczeniu w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych konieczne jest wyłączenie ubezpieczenia w ZUS i zaprzestanie podlegania temu systemowi, co oznacza m.in. zakończenie umowy o pracę lub zawieszenie albo likwidację działalności gospodarczej.
Osoba ubiegająca się o ubezpieczenie w KRUS nie może posiadać ustalonego prawa do emerytury lub renty z systemu ubezpieczeń społecznych ani podlegać innemu obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu.
Krok po kroku – procedura zmiany systemu ubezpieczeń
1. Ocena sytuacji i decyzja
Przed podjęciem decyzji o przejściu na ubezpieczenie rolnicze warto przeanalizować własną sytuację – m.in. powierzchnię gospodarstwa, formę prowadzonej działalności, sposób zatrudnienia oraz obowiązki względem ZUS. Przejście to nie jest automatyczne i wiąże się z koniecznością spełnienia warunków formalnych.
2. Wyrejestrowanie lub zawieszenie działalności gospodarczej / zakończenie zatrudnienia
Jeśli dotychczas podlegałeś ubezpieczeniu w ZUS jako przedsiębiorca lub pracownik, musisz najpierw zaniechać tej formy – np. zawiesić lub zakończyć działalność gospodarczą albo wypowiedzieć umowę o pracę. Bez tego nie można przejść na KRUS.
3. Ustalenie spełniania warunków dotyczących gospodarstwa
Trzeba posiadać gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 1 ha przeliczeniowego. W praktyce oznacza to odpowiednią wielkość użytków rolnych zweryfikowaną przez właściwy organ.
4. Zgromadzenie dokumentów
Wymagane są dokumenty potwierdzające spełnianie warunków, w tym:
-
akt notarialny lub umowa dzierżawy nieruchomości rolnej,
-
zaświadczenie z gminy o wielkości użytków rolnych (w ha przeliczeniowych lub fizycznych),
-
zaświadczenie z ZUS o okresach podlegania ubezpieczeniu (jeśli dotyczy),
-
wniosek lub formularz zgłoszeniowy do KRUS (np. druk UD-2) oraz ewentualnie druk UD-5 przy ubezpieczeniu na wniosek.
5. Złożenie wniosku i zgłoszenie do KRUS
Formularz Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego rolników (druk UD-2) należy wypełnić i złożyć w odpowiedniej jednostce KRUS – można to zrobić poprzez ePUAP lub osobiście w placówce terenowej.
6. Rozpoczęcie opłacania składek
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku zostaniesz objęty ubezpieczeniem w KRUS i będziesz opłacać składki w ustalonej wysokości. Warto sprawdzić, jaka kwota obowiązuje w danym roku i czy nie ma dodatkowych ograniczeń dotyczących ubezpieczenia.
Specjalne aspekty – działalność gospodarcza i domownicy
Prowadzenie działalności gospodarczej równolegle z ubezpieczeniem w KRUS jest możliwe, ale z pewnymi ograniczeniami. Po przejściu na system rolniczy należy odczekać trzy lata opłacania składek w pełnym zakresie, zanim będzie można ponownie rozpocząć działalność pozarolniczą i pozostać w KRUS.
W przypadku domownika, czyli osoby pomagającej w gospodarstwie, możliwe jest objęcie ubezpieczeniem pod warunkiem, że nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie posiada prawa do emerytury lub renty. Wymagane są odpowiednie oświadczenia oraz dowody na wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym.
Uwagi praktyczne i najczęściej pojawiające się pytania
-
Przejście z ZUS na KRUS nie oznacza automatycznej możliwości prowadzenia działalności gospodarczej bez ograniczeń – ważne są limity dochodów i wymogi dotyczące uczestnictwa w rolnictwie.
-
W sytuacji, gdy rolnik nie zgłosi zmiany warunków (np. podjęcia zatrudnienia), może zostać objęty ubezpieczeniem w KRUS z mocy ustawy i naliczone zostaną zaległe składki wraz z odsetkami.
-
Przy składaniu dokumentów warto sprawdzić, czy wszystkie wymagane załączniki są kompletne – brak np. zaświadczenia o powierzchni użytków może opóźnić decyzję.
-
Przejście na KRUS może być korzystne pod względem wysokości składek, ale należy też uwzględnić, że świadczenia emerytalne rolników mogą być inne niż w systemie ZUS – warto to oszacować przed podjęciem decyzji.
Kiedy zgłosić zmiany i co po decyzji
Po przejściu należy monitorować sytuację gospodarstwa i własnej działalności – jeśli nastąpi np. zatrudnienie na umowę o pracę, podjęcie działalności gospodarczej w sposób niezgodny z warunkami lub przekroczenie limitów dochodów, należy niezwłocznie zgłosić to do KRUS.
Formularz zgłoszeniowy należy wypełnić w ciągu 14 dni od zaistnienia okoliczności mającej wpływ na ubezpieczenie, takich jak nabycie gruntów lub rozpoczęcie pracy w gospodarstwie.
Warto mieć na uwadze, że każda zmiana może rodzić obowiązek zawiadomienia KRUS oraz wpływać na prawo do świadczeń. Regularna kontrola dokumentacji i konsultacja ze specjalistą w zakresie ubezpieczeń rolniczych może uchronić przed problemami w przyszłości.
