Groch jary należy do roślin strączkowych o krótkim okresie wegetacji i wysokiej wartości odżywczej. Wyróżnia się zdolnością wiązania azotu atmosferycznego dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi Rhizobium, co czyni go ważnym elementem płodozmianu. Dobrze rośnie w klimacie umiarkowanym i znosi umiarkowane spadki temperatury, jednak wymaga starannego przygotowania stanowiska.
Najlepsze plony uzyskuje się na glebach klasy III i IV, o dobrej strukturze, przepuszczalnych i umiarkowanie wilgotnych. Odczyn powinien mieścić się w zakresie pH 6,0–7,0. Na glebach kwaśnych roślina rozwija się słabo, a brodawki nitryfikacyjne tworzą się w ograniczonym stopniu. Gleby ciężkie i zlewne prowadzą do podgniwania nasion oraz słabego ukorzenienia.
Przygotowanie stanowiska pod uprawę grochu
Właściwe przygotowanie pola ma ogromne znaczenie, ponieważ groch reaguje na zagęszczenie gleby oraz niedobór powietrza. Najlepiej, jeśli roślina wchodzi na pole po zbożach lub roślinach okopowych, które pozostawiają stanowisko czyste i dobrze rozluźnione. Niezalecane jest uprawianie grochu po innych strączkowych, ponieważ zwiększa to presję chorób odglebowych.
Jesienią warto wykonać orkę zimową, pozostawiając pole w ostrej skibie. Zimą gleba ulega naturalnemu kruszeniu, dzięki czemu wiosenne prace są mniej intensywne. Wiosną wystarczy jedno lub dwa płytkie zabiegi uprawowe, aby wyrównać pole, ograniczyć straty wody oraz przygotować glebę do siewu. Zbyt intensywna uprawa wiosenna prowadzi do przesuszenia wierzchniej warstwy, co nie sprzyja szybkim wschodom.
Nawożenie i rola azotu atmosferycznego w uprawie grochu
Groch jary ma niewielkie wymagania dotyczące nawożenia mineralnego, ponieważ sam potrafi zaopatrzyć się w znaczną część azotu. Przed siewem można zastosować dawkę startową w zakresie 20–30 kg N na hektar, co przyspiesza początkowy wzrost. Nadmierne nawożenie azotem powoduje nadmierne krzewienie i zwiększa ryzyko wylegania.
Wyraźnie większe znaczenie mają fosfor i potas. Fosfor odpowiada za prawidłowe tworzenie brodawek i rozwój korzeni, natomiast potas zwiększa odporność na choroby oraz wpływa na liczbę strąków. Dawki tych składników powinny być dostosowane do zasobności gleby, z reguły w granicach 40–70 kg P₂O₅ oraz 60–100 kg K₂O na hektar. Wapnowanie wykonuje się poza okresem bezpośrednio poprzedzającym siew, aby nie zaburzać procesu kiełkowania.
Siew grochu – moment, rozstawa i obsada
Groch jary warto siać wcześnie, gdy gleba osiągnie temperaturę około 4–6°C. Wczesny termin siewu sprzyja silnemu ukorzenieniu, lepszemu wykorzystaniu wody z zimy i uniknięciu późnowiosennych susz. Najczęściej optymalny czas przypada na drugą połowę marca lub początek kwietnia, w zależności od regionu.
Zalecana rozstawa rzędów zawiera się w zakresie 15–18 cm. Głębokość siewu to 4–6 cm, a na glebach lżejszych do 7 cm. Obsada powinna wynosić od 90 do 120 roślin na metr kwadratowy, zależnie od odmiany oraz siły kiełkowania nasion. Nasiona warto zaprawić preparatami chroniącymi przed chorobami odglebowymi oraz inokulować bakteriami Rhizobium, jeśli na danym polu wcześniej nie uprawiano strączkowych.
Pielęgnacja plantacji grochu i ochrona przed chwastami
Groch rośnie szybko, ale początkowe fazy rozwoju są wrażliwe na konkurencję ze strony chwastów. Najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie zabiegu herbicydowego w krótkim czasie po siewie lub we wczesnej fazie wzrostu roślin. W zależności od składu zachwaszczenia można stosować preparaty doglebowe albo nalistne, dobierane do pogody i rodzaju gleby.
Mechaniczne zabiegi pielęgnacyjne są możliwe, ale wymagają ostrożności, aby nie uszkodzić młodych roślin. Bronowanie może być wykonane bardzo wcześnie, przed wschodami lub na początku fazy pąkowania. Dalsza pielęgnacja polega głównie na obserwacji stanu plantacji i reagowaniu na niepokojące zmiany.
Choroby i szkodniki grochu – jak ograniczyć ich występowanie?
Groch jary może być atakowany przez mączniaka prawdziwego, fuzariozy korzeni, askochytozę oraz antraknozę. Wiele problemów można wyeliminować już na etapie wyboru stanowiska, siewu zdrowego materiału oraz utrzymywania właściwego płodozmianu. Jeśli pojawią się pierwsze objawy chorób, konieczna bywa interwencja fungicydowa, szczególnie w okresie intensywnego wzrostu roślin.
W przypadku szkodników najczęściej występują strąkowiec grochowy, mszyce oraz pachówka strąkóweczka. Monitoring plantacji pozwala wychwycić ich obecność we wczesnej fazie. Zastosowanie oprysków w odpowiednim momencie zapobiega tworzeniu się uszkodzeń w strąkach i ogranicza straty plonu. Warto też wspierać obecność naturalnych wrogów szkodników, utrzymując na obrzeżach pól pasy roślinności naturalnej.
Znaczenie samokończących odmian grochu
W ostatnich latach coraz większą popularność zdobywają odmiany samokończące, które rosną do określonej wysokości i charakteryzują się zwiększoną odpornością na wyleganie. Ich uprawa jest prostsza, a zbiory łatwiejsze. Rośliny dojrzewają równomierniej, co pozwala na szybkie przeprowadzenie zbioru i ograniczenie strat wynikających z osypywania. Wybór odmiany powinien uwzględniać warunki glebowe, przebieg pogody w regionie oraz przeznaczenie plonu.
Na co zwrócić uwagę przy tradycyjnych odmianach grochu?
Odmiany tradycyjne, zwłaszcza te o większej wysokości, mogą wymagać wsparcia, ponieważ są bardziej podatne na wyleganie. W niektórych gospodarstwach stosuje się dodatkowe systemy podpierania roślin, choć w uprawach towarowych jest to raczej rzadko praktykowane. Plusem odmian tradycyjnych jest często wyższa masa tysiąca nasion oraz większa zawartość białka, co jest atutem przy sprzedaży na cele paszowe.
Zbiór i przechowywanie plonu
Zbiór grochu jarego przeprowadza się wtedy, gdy strąki są suche, a nasiona twarde i mają charakterystyczną barwę odmianową. Opóźnienie zbioru prowadzi do otwierania się strąków oraz osypywania nasion. Zbyt wczesny zbiór skutkuje wysoką wilgotnością i koniecznością długiego suszenia.
Najczęściej zbiory wykonuje się jednoetapowo kombajnem. W przypadku odmian podatnych na wyleganie operator musi dostosować prędkość oraz wysokość hedera do warunków na polu. Plon przechowuje się w przewiewnych magazynach, najlepiej po wcześniejszym dosuszeniu do około 14 procent wilgotności. Stała kontrola temperatury i wentylacji ogranicza ryzyko rozwoju szkodników magazynowych.
Rola grochu w płodozmianie i korzyści dla gleby
Groch jary pełni ważną funkcję w płodozmianie dzięki zdolności wzbogacania gleby w azot. Po jego uprawie struktura gleby jest lepsza, a pole staje się bardziej przyjazne dla roślin następczych, zwłaszcza zbóż ozimych. Pozostawione resztki pożniwne wpływają na zwiększenie zawartości materii organicznej oraz poprawiają retencję wilgoci. Roślina ta sprawdza się także w systemach rolnictwa zrównoważonego, gdzie dążenie do ograniczenia nawozów mineralnych jest szczególnie ważne.
