Rowy melioracyjne to podstawowy element systemu odwodnienia terenów rolniczych. Ich głównym zadaniem jest odprowadzanie nadmiaru wód opadowych i roztopowych, co chroni grunty przed zalewaniem oraz poprawia ich przydatność rolniczą. Niewłaściwe utrzymanie rowów może prowadzić do stagnacji wody, obniżenia plonów, a nawet degradacji gleby. W wielu przypadkach zaniechanie czyszczenia rowów powoduje spory między właścicielami gruntów i skutkuje interwencją odpowiednich organów administracyjnych.
Kto jest odpowiedzialny za utrzymanie rowów melioracyjnych?
Odpowiedzialność za utrzymanie rowów melioracyjnych zależy od tego, kto jest ich właścicielem oraz jaki mają status prawny. W Polsce podstawowe regulacje w tym zakresie określa Prawo wodne. Zgodnie z nim rozróżnia się dwa rodzaje urządzeń melioracyjnych: szczegółowe i podstawowe.
Rowy melioracyjne zaliczane są najczęściej do urządzeń szczegółowych, czyli takich, które służą do odwodnienia konkretnych gruntów rolnych. Ich utrzymanie spoczywa na właścicielach gruntów, które z tych urządzeń korzystają. Oznacza to, że rolnik, na którego działce przebiega rów, ma obowiązek dbać o jego drożność, nawet jeśli część urządzenia znajduje się na granicy z sąsiednim polem.
W przypadku rowów melioracyjnych o znaczeniu podstawowym, które pełnią funkcję w skali większego obszaru (np. całej gminy lub zlewni), za ich utrzymanie odpowiadają instytucje takie jak Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie lub spółki wodne, jeśli zostały powołane.
Obowiązki właścicieli gruntów i spółek wodnych
Właściciel gruntu ma obowiązek utrzymywania w należytym stanie urządzeń melioracyjnych znajdujących się na jego terenie. W praktyce oznacza to regularne czyszczenie dna rowu z mułu, usuwanie zatorów z gałęzi i roślin, koszenie skarp oraz zapewnienie drożności przepustów. Prace te nie wymagają specjalnych zezwoleń, o ile nie wiążą się ze zmianą przebiegu rowu czy jego parametrów technicznych.
Jeżeli na danym obszarze działa spółka wodna, to ona przejmuje obowiązki związane z utrzymaniem i konserwacją urządzeń melioracyjnych. Spółka finansuje swoją działalność ze składek członków, czyli właścicieli gruntów korzystających z melioracji. Często to właśnie spółki wodne organizują cykliczne prace konserwacyjne w porozumieniu z gminami lub Wodami Polskimi, co zapewnia jednolite zarządzanie siecią rowów.
Jak często należy czyścić rowy melioracyjne?
Nie istnieje jeden przepis określający częstotliwość czyszczenia rowów, jednak praktyka rolnicza i zalecenia techniczne wskazują, że powinno się to robić przynajmniej raz w roku, najlepiej wczesną wiosną lub jesienią. Regularne prace konserwacyjne obejmują:
-
usuwanie osadów, które ograniczają przepływ wody,
-
przycinanie krzewów i drzew rosnących zbyt blisko koryta,
-
naprawę uszkodzonych odcinków i przepustów,
-
kontrolę stanu umocnień skarp.
Zaniedbanie tych czynności może skutkować zatopieniem sąsiednich pól, a w konsekwencji utratą plonów i odpowiedzialnością finansową wobec poszkodowanych rolników.
Kiedy potrzebne są formalności lub zgłoszenia?
Zwykłe prace porządkowe, takie jak odmulanie czy koszenie, nie wymagają dodatkowych pozwoleń. Jednak jeśli planowane działania ingerują w strukturę rowu, na przykład poprzez jego pogłębienie, przebudowę lub zmianę trasy, konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego.
Wniosek o takie pozwolenie składa się do Wód Polskich. Wymagane są m.in. projekt robót, opis planowanych prac oraz ocena ich wpływu na stosunki wodne. Jeżeli rów przebiega przez kilka działek, warto wcześniej uzgodnić zakres działań z właścicielami sąsiednich gruntów, aby uniknąć konfliktów i formalnych sprzeczności.
Rola gminy i organów nadzorczych
Gmina ma prawo nakładać na właścicieli gruntów obowiązek utrzymania rowów melioracyjnych, zwłaszcza gdy ich zanieczyszczenie lub zarośnięcie wpływa negatywnie na sąsiednie działki. Organem nadzorującym jest w tym przypadku wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Może on wydać decyzję administracyjną nakazującą wykonanie konkretnych prac w określonym terminie.
Jeżeli właściciel nie zastosuje się do decyzji, gmina może zlecić wykonanie robót zastępczych na jego koszt. W skrajnych przypadkach interweniują również Wody Polskie, zwłaszcza gdy zanieczyszczenie rowu wpływa na stan całego systemu melioracyjnego w regionie.
Jak wygląda współpraca między rolnikami?
W wielu gminach właściciele gruntów decydują się na wspólne utrzymanie rowów melioracyjnych, zwłaszcza tam, gdzie system odwadniający obejmuje kilka działek. Współpraca polega najczęściej na dzieleniu kosztów robót konserwacyjnych lub zlecaniu ich jednej firmie.
Dobrą praktyką jest spisywanie porozumienia między właścicielami, które określa zakres odpowiedzialności, częstotliwość prac i sposób finansowania. Taki dokument może być później pomocny przy ewentualnych sporach administracyjnych lub w kontaktach z organami kontrolnymi.
Jakie konsekwencje grożą za zaniedbanie rowu?
Zaniedbanie obowiązku utrzymania rowu może mieć poważne skutki. Po pierwsze, właściciel odpowiada za ewentualne szkody powstałe w wyniku zalania sąsiednich gruntów. Po drugie, może zostać na niego nałożony nakaz administracyjny wraz z karą pieniężną.
W skrajnych przypadkach zanieczyszczony rów może zostać uznany za zagrożenie dla bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, co skutkuje interwencją służb ochrony środowiska lub nadzoru wodnego. Niekiedy organy administracji wstrzymują dopłaty bezpośrednie, jeśli stwierdzą, że rolnik nie utrzymuje właściwego stanu urządzeń melioracyjnych, a przez to narusza warunki dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska.
Czyszczenie rowów a ekologia i zrównoważone rolnictwo
Czyszczenie rowów melioracyjnych nie polega jedynie na mechanicznym usuwaniu osadów. To także element dbałości o równowagę ekologiczną na obszarach wiejskich. Odpowiednio utrzymany rów pełni funkcję biologicznego korytarza dla wielu gatunków roślin i zwierząt wodnych.
Dlatego coraz częściej stosuje się tzw. czyszczenie selektywne, polegające na zachowaniu fragmentów roślinności, które nie utrudniają przepływu wody, a jednocześnie sprzyjają bioróżnorodności. Prace melioracyjne prowadzone w sposób racjonalny i zgodny z przepisami nie tylko chronią gospodarstwo przed zalaniem, ale też wspierają zrównoważone użytkowanie krajobrazu rolniczego.
Źródło: www.mojarola.pl
