W gospodarstwach prowadzących produkcję zwierzęcą oraz w gospodarstwach uprawowych coraz istotniejsze stają się zagadnienia związane ze stosowaniem i przechowywaniem obornika. W roku 2025 regulacje prawne dotyczące aplikacji nawozów naturalnych, w tym obornika, zostały utrzymane i częściowo uszczegółowione w ramach Programu azotanowego. Poniższy tekst analizuje najważniejsze elementy tych przepisów – terminy stosowania, składowania, dokumentacji oraz konsekwencje nieprzestrzegania. Adresowany jest do rolników, doradców i osób zarządzających gospodarstwami rolnymi, które wykorzystują obornik jako nawóz naturalny.
Terminy stosowania obornika
Zgodnie z obowiązującymi zasadami, stosowanie obornika (jako nawozu naturalnego stałego) na gruntach rolnych możliwe jest w sezonie od 1 marca do 30 lub 31 listopada, w zależności od rodzaju gruntu. W przypadku trwałych użytków zielonych oraz upraw wieloletnich dopuszczalne jest nawożenie do końca listopada, natomiast na gruntach ornych najczęściej do 31 października.
W określonych warunkach pogodowych możliwe jest wcześniejsze rozpoczęcie nawożenia – już od 1 lutego – jeżeli średnia dobowa temperatura powietrza przez pięć kolejnych dni przekroczyła ustalony próg (3°C lub 5°C w zależności od rodzaju uprawy).
Nie wolno natomiast stosować obornika na grunty zamarznięte, pokryte śniegiem albo w stanie nadmiernego uwilgotnienia. Przepisy zabraniają również nawożenia podczas opadów oraz w czasie ryzyka spływu nawozu do wód powierzchniowych.
Składowanie obornika na gruncie – ramy czasowe i warunki
Oprócz stosowania istotne są również regulacje dotyczące składowania obornika na gruncie rolnym. W 2025 roku dopuszcza się czasowe przechowywanie pryzm obornika bezpośrednio na polu – pod warunkiem spełnienia wymogów technicznych oraz zachowania maksymalnego okresu sześciu miesięcy od dnia utworzenia pryzmy.
Teren, na którym powstaje pryzma, nie może mieć spadku większego niż 3 %, nie może być piaszczysty ani podmokły. Należy zachować co najmniej 25 m odległości od wód powierzchniowych, rowów melioracyjnych, studni oraz granic pasa przybrzeżnego. Rolnik ma obowiązek oznaczyć na mapie lub szkicu działki miejsce i datę złożenia obornika oraz przechowywać te informacje przez co najmniej trzy lata od dnia zakończenia składowania.
Miejsce, w którym przechowywano obornik, nie może być ponownie wykorzystywane w tym samym roku ani przez okres trzech lat od zakończenia poprzedniego przechowywania.
Obowiązek posiadania płyty obornikowej
Od 1 stycznia 2025 roku wszystkie gospodarstwa prowadzące produkcję zwierzęcą mają obowiązek posiadania trwałej konstrukcji do magazynowania nawozów naturalnych – tzw. płyty obornikowej. Nawet jeśli obornik jest czasowo składowany na gruncie, takie rozwiązanie traktowane jest jedynie jako wyjątek i nie zastępuje płyty.
Rolnik, który nie dostosuje powierzchni lub pojemności magazynu do wymogów określonych w Programie azotanowym, naraża się na sankcje finansowe i ryzyko utraty części dopłat bezpośrednich. Odpowiednia infrastruktura ma zapewnić, że składniki nawozowe nie będą przedostawały się do wód gruntowych ani powierzchniowych.
Dokumentacja, plan nawożenia i inne obowiązki rolnika
Stosowanie obornika wiąże się z obowiązkiem prowadzenia dokumentacji. Rolnik powinien posiadać plan nawożenia azotem oraz ewidencję wywozu nawozów naturalnych. W przypadku składowania obornika na pryzmie konieczne jest oznaczenie lokalizacji i daty rozpoczęcia przechowywania.
W 2025 roku wprowadzono dodatkowe wymagania związane z programami wsparcia i ekoschematami. Przykładem jest praktyka wymieszanie obornika z glebą w ciągu 12 godzin od aplikacji – za jej realizację rolnik może uzyskać dodatkowe punkty w ramach płatności ekologicznych.
Brak odpowiedniej dokumentacji lub niezgodność działań z przepisami może skutkować nałożeniem kar administracyjnych oraz obniżeniem płatności obszarowych.
Kary za naruszenia przepisów w 2025 roku
W 2025 roku wzrosły maksymalne stawki kar za naruszenia związane z przechowywaniem i stosowaniem nawozów naturalnych. Za nieprawidłowe składowanie obornika grozi kara do 4400 zł, za niewłaściwe stosowanie – do 2900 zł, a za brak planu nawożenia lub błędy w dokumentacji – do 700 zł.
Należy pamiętać, że oprócz sankcji finansowych możliwe jest także ograniczenie prawa do dopłat bezpośrednich lub wstrzymanie płatności w ramach programów środowiskowych. Organy kontrolne sprawdzają nie tylko warunki przechowywania, ale również sposób aplikacji obornika, odległości od cieków wodnych oraz zgodność z aktualnym planem nawożenia.
Wnioski dla gospodarstw rolnych
Dla gospodarstw rolnych oznacza to konieczność dokładnego planowania wszystkich działań związanych z obornikiem – od terminu nawożenia, poprzez miejsce składowania, aż po prowadzenie dokumentacji. Szczególne znaczenie mają: harmonogram nawożenia w zależności od rodzaju upraw, warunki meteorologiczne i glebowe, odpowiednia lokalizacja pryzm oraz zgodność z zasadami Programu azotanowego.
W praktyce oznacza to również potrzebę wcześniejszego przygotowania miejsc składowania, unikania obszarów narażonych na spływ wód czy wymywanie składników, a także możliwie szybkie wymieszanie obornika z glebą. Dbałość o te aspekty pozwala nie tylko uniknąć kar, ale także poprawia efektywność nawożenia naturalnego, wspierając żyzność gleby i ograniczając straty składników pokarmowych.
