Ptasia grypa (AI – Avian influenza) zaliczana jest do jednych z najgroźniejszych chorób drobiu i widnieje na liście Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt – OIE jako niezwykle zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa, która może doprowadzić do 100% śmiertelności w stadzie drobiu.
Grypa ptaków po raz pierwszy została zidentyfikowana w 1997 roku na terytorium Hongkongu. Prawdopodobną przyczyną powstania wirusa była ewolucja nisko patogennych wirusów (Low Pathogenic Avian Influenza ? LPAI) na fermach drobiu na skutek nieodpowiednich warunków bytowych i nadmiernego zagęszczenia zwierząt. Pierwsza epidemia grypy ptaków na skalę światową pojawiła się z kolei w 2003 roku, kiedy wirus rozprzestrzenił się na terenie innych państw azjatyckich, co doprowadziło do likwidacji ponad 100 mln sztuk drobiu. W Polsce wirus po raz pierwszy pojawił się w roku 2004.
Okres jesienno-zimowy to moment, kiedy częstotliwość występowania ognisk ptasiej grypy jest największa. Potwierdzają to pierwsze dni 2020 roku, kiedy wirus ptasiej grypy został zidentyfikowany w Polsce na terenie województwa lubelskiego oraz wielkopolskiego, podczas gdy w pozostałych okresach roku choroba była praktycznie nieaktywna.
Często można spotkać się z teorią, że pojawiający się mróz jest w stanie skutecznie wymrozić i zniszczyć wirusy grypy ptaków. Tymczasem spadek temperatur sprawia, że przeżywalność wirusa jest wówczas zdecydowanie większa niż w innych okresach roku. Szacuje się, że w zamrożeniu wirus może przetrwać nie tylko wiele miesięcy, ale i wiele lat.
Ptasia grypa i przypadki zachorowań u drobiu
Grypa ptaków jest chorobą, która może pojawić się u wszystkich gatunków drobiu oraz u niemalże wszystkich dzikich wolno żyjących ptaków ? bardzo często chorują na nią łabędzie. W zależności od gatunku, stopień wrażliwości poszczególnych gatunków na zakażenie wirusem jest zróżnicowany.
Dużą wrażliwością na zakażenie wirusem grypy ptaków i występowanie klinicznej postaci choroby charakteryzują się kury i indyki. Podobną, aczkolwiek nieco mniejszą wrażliwością charakteryzują się perliczki, przepiórki, bażanty i kuropatwy.
Dużą wrażliwość na zakażenie wszystkimi szczepami wirusa ptasiej grypy wykazują kaczki i gęsi, ale tylko niektóre bardzo zjadliwe wirusy wywołują kliniczną postać choroby. Gatunki wodne uważane są jest jednak potencjalny rezerwuar i źródło wirusa dla ptactwa domowego.
Największą odpornością w przypadku grypy ptaków charakteryzują się strusie. W tym przypadku do upadków dochodzi w przypadku 20-30% zainfekowanej populacji, a choroba objawia się przede wszystkim poprzez problemy z oddychaniem, osłabienie, biegunkę oraz nerwowość. W przypadku emu objawy kliniczne i upadki nie występują praktycznie w ogóle.
Ptasia grypa u drobiu i jej objawy
Grypa ptaków jest chorobą, którą wywołują niektóre szczepy podtypów H5 i H7 wirusa grypy typu A (dotychczas zidentyfikowano ich około 140), a zakażenie odbywa się głównie drogą oddechową i pokarmową.
Okres inkubacji wirusa grypy ptaków może trwa zazwyczaj 3-5 dni, w zależności od gatunku drobiu, jego wieku oraz szczepu wirusa, zakażeń towarzyszących i warunków środowiskowych.
W początkowym etapie choroby, u zwierząt można zauważyć mniejszy apetyt oraz mniejsze pragnienie. Wirus ptasiej grypy atakuje także mózg ptaków, w efekcie w kolejnym etapie choroby mogą pojawić się także objawy porażenia, takie jak chwiejny chód, drgawki oraz skręt szyi, która może stać się wygięta ? pojawia się wówczas tzw. ?patrzenie w gwiazdy.
Ptaki stają się osowiałe, pojawia się stroszenie piór i gorączka, a mniejsza ilość pobieranej paszy w połączeniu z ogromnym osłabieniem organizmu sprawia, że u drobiu nieśnego gwałtowanie spada liczba składanych jaj. Przedłużająca się choroba sprawia, że pojawia się podskórne obrzmienie na głowie i nogach zwierząt oraz przekrwienie ? głównie w gardle, tchawicy, tłuszczu w okolicy serca oraz w żołądku.
W zależności od podtypu wirusa i jego zjadliwości, powyższe objawy nie muszą występować. Zdarza się bowiem ? głównie w przypadku kur i indyków, że występują nagłe przypadki śmiertelne.
Jakie jest źródło zakażenia ptasią grypą?
Jako rezerwuar i źródło wirusa grypy ptaków zalicza się dzikie ptaki, przede wszystkim gatunki wodne ? łabędzie, kaczki i gęsi. Do zakażenia wirusem może dojść w momencie, kiedy drób korzysta z tych samych zbiorników wodnych i tych samych pastwisk, gdzie bytowały ptaki dzikie.
Wirus ptasiej grypy może rozprzestrzeniać się poprzez bezpośredni kontakt drobiu z wędrującymi ptakami dzikimi oraz z kałem, wydzieliną z oczu, wydzieliną z dróg oddechowych oraz z wydychanym powietrzem. Szacuje się, że jeden gram kału może zawierać nawet dziesięć milionów cząsteczek wirusa, dlatego odchody są jednym z głównych źródeł rozprzestrzeniania się choroby. Wpływa na to także wysoka przeżywalność choroby w kale ptaków, która przy temperaturze oscylującej w okolicach 20 stopni Celsjusza może wynieść około 7 dni, a przy temperaturze pięciokrotnie niższej, przeżywalność ta może być proporcjonalnie dłuższa.
Ważne jest, aby w okresach wzmożonej aktywności wirusa ptasiej grypy przestrzegać podstawowych środków bioasekuracji. Utrzymywanie drobiu z dala od siedlisk dzikiego ptactwa może okazać się niewystarczające w momencie, kiedy do gospodarstwa wprowadzona zostanie słoma lub zielonka, która zanieczyszczona jest odchodami zawierającymi wirus ptasiej grypy. Słoma powinna znajdować się pod szczelnym przykryciem lub zostać odpowiednio zdezynfekowana przez rozścieleniem jej w budynkach inwentarskich.
Należy pamiętać, że wirus ptasiej grypy może przetrwać w środowisku kurnika nawet przez okres 5 tygodniu, dlatego w przypadku podejrzenia pojawienia się choroby, konieczna jest odpowiednia dezynfekcja i zabezpieczenie pomieszczeń i wykorzystywanego w nich sprzętu. Do rozprzestrzeniania się choroby oprócz dzikich ptaków może przyczyniać się także człowiek ? przede wszystkim za sprawą zanieczyszczonego ubrania, obuwia oraz sprzętu wykorzystywanego do prac inwentarskich.
Ptasia grypa – zapobieganie i środki bioasekuracji
Ptasia grypa jest chorobą, która może pojawić się na fermie lub w gospodarstwie zajmującym się hodowlą drobiu, nawet przy zastosowaniu najwyższych standardów bioasekuracji.
Przestrzeganie podstawowych zasad zwiększa jednak szanse na ustrzeżenie się przed pojawieniem się wirusa ptasiej grypy. Należy pamiętać aby:
- budynki, w których znajduje się drób oraz pasza i ściółka, powinny być odpowiednio zabezpieczone, aby nie dopuścić do kontaktu z dzikimi ptakami,
- obszary wodne (staw z wodą gaśniczą, zbiorniki retencyjne) powinny być pogrodzone siatką, aby zapobiec przedostawaniu się ptaków wodnych,
- unikanie używania wody pochodzącej z poza gospodarstwa (woda ze zbiorników wodnych i rzek) do pojenia zwierząt i czyszczenia kurników,
- dostęp do pomieszczeń inwentarskich powinien być ograniczony i przeznaczony wyłącznie dla pracowników i wymaganego personelu zewnętrznego (np. weterynarza)
- stosowanie w gospodarstwie odzieży i obuwia ochronnego podczas poruszania się po kurniku,
- wyposażenie się w środki dezynfekujące w tubach do dezynfekcji obuwia,
- stosowanie mat dezynfekcyjnych, które powinny być usadowione w wejściach do budynków inwentarskich,
- karmienie i pojenie drobiu wyłącznie w budynkach inwentarskich, aby nie dopuścić do kontaktu paszy z dzikim ptactwem,
- unikanie przemieszczania zwierząt,
- unikanie wymiany zapasów paszowych między stadami,
- odizolowanie od innego drobiu, kaczek i gęsi,
- wszelkie podejrzenia związane z pojawieniem się wirusa ptasiej grypy w stadzie, takie jak pojawienie się objawów choroby oraz gwałtowny wzrost śmiertelności w stadzie, muszą być zgłaszane lekarzowi weterynarii.
Likwidacja zwierząt jako metoda zwalczania ptasiej grypy
Wirus ptasiej grypy jest wirusem, który ma dużą tendencję do mutacji, w efekcie czego aktualnie nie ma skutecznej szczepionki w walce z tą chorobą.
Jedynymi skutecznymi rozwiązaniami w celu zwalczania choroby jest szybkie rozpoznanie wirusa w laboratorium, likwidacja ptaków znajdujących się w ognisku choroby, a także wprowadzenie tymczasowych restrykcji na zainfekowanym obszarze, aby nie dopuścić do dalszego rozprzestrzeniania się wirusa (zgodnie z decyzją PLW).
Pojawienie się wirusa ptasiej grypy to przede wszystkim ogromne straty ekonomiczne dla gospodarstw rolnych. Wybuch choroby wiąże się bowiem z koniecznością likwidacji całych stad drobiu.
W przypadku stwierdzenia ogniska ptasiej grypy, pod nadzorem urzędowym podejmowane są następujące działania:
- niezwłoczne zabicie drobiu lub innych ptaków w celu uniknięcia rozprzestrzeniania się wirusa,
- usunięcie martwego drobiu lub innych ptaków oraz jaj znajdujących się w gospodarstwie,
- niszczenie lub odpowiednia obróbka produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, paszy oraz przedmiotów, które mogły mieć styczność z wirusem ptasiej grypy,
- przeprowadzenie dezynfekcji i oczyszczania gospodarstwa w celu eliminacji szczepów wirusa za pomocą odpowiednich preparatów biobójczych.
Wpływ ptasiej grypy oprócz indywidualnych gospodarstw odczuwalny jest także w przypadku gospodarki narodowej. Ze względu na brak skutecznych środków walki z chorobą, wybuch epidemii wiąże się ze wstrzymaniem dostaw drobiu i produktów drobiowych z państwa, w którym doszło do zakażenia. Ograniczenia w skrajnych przypadkach dotyczą obszaru całego kraju lub stosowana jest zasada regionalizacji (dzieje się tak w przypadku Unii Europejskiej.
Źródło: www.wetgiw.gov.pl / www.piwet.pulawy.pl
