Na początek należy właściwie rozpoznać, czym w rozumieniu prawa jest grunt rolny i jakie znaczenie ma to w kontekście usuwania drzew. Zgodnie z art. 46 Kodeksu cywilnego, grunt rolny to nieruchomość rolna, a więc grunt klasyfikowany jako R, Ł, Ps lub inny użytkowany w rolnictwie. W praktyce znaczenie ma także to, czy dana działka jest użytkowana rolniczo – np. uprawiana, wykorzystywana jako pastwisko czy też pozostaje nieużytkowana i zadrzewiona. Gdy grunt rolny jest całkowicie nieużytkowany i zarósł drzewami lub krzewami uniemożliwiającymi użytkowanie rolne, prawo dopuszcza możliwość usunięcia zadrzewienia bez konieczności uzyskania zezwolenia lub zgłoszenia. Natomiast jeśli część gruntu jest już wykorzystywana (np. drzewo rośnie na miedzy pastwiska, przy rowie lub wzdłuż drogi) wyjątek ten nie ma zastosowania.
Formalności, a praktyka – kiedy potrzeba zgłoszenia lub zezwolenia
Usuwanie drzew z działki rolnej nie zawsze odbywa się bez jakiejkolwiek procedury. Przeciwnie – w większości przypadków obowiązują pewne wymogi administracyjne. Z jednej strony funkcjonuje przepis art. 83f ust. 1 pkt 3b ustawy o ochronie przyrody, który mówi o możliwości usunięcia drzew lub krzewów bez formalnej zgody – ale tylko w opisanym wyżej przypadku nieużytkowanego gruntu rolnego. W każdym innym przypadku – gdy wycinka dotyczy gruntu użytkowanego lub częściowo użytkowanego rolno-uprawnie, albo gdy celem wycinki nie jest przywrócenie gruntu do produkcji rolnej – należy wystąpić ze zgłoszeniem zamiaru usunięcia drzewa lub uzyskać zezwolenie, o ile przewidują to lokalne przepisy. W sytuacji, gdy drzewo spełnia określone limity (gatunek, obwód pnia), może być potrzebne zezwolenie – zgodnie z wykładnią obowiązującą w 2025 roku.
Obwód pnia i gatunek drzewa – granice bez zgody
W 2025 roku obowiązuje zasada, zgodnie z którą usunięcie drzewa bez zezwolenia możliwe jest, jeśli obwód pnia drzewa nie przekracza określonych wartości, a roślina nie jest objęta dodatkowymi formami ochrony. Dla topoli, wierzby, klonu jesionolistnego i klonu srebrzystego obwód pnia nie może przekraczać 80 cm, dla kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej i platanu klonolistnego limit wynosi 65 cm, a dla pozostałych gatunków – 50 cm. Warto pamiętać, że pomiar dotyczy wysokości najczęściej 5 cm nad ziemią lub 130 cm – w zależności od przypadku.
Terminologia, zmiany i przewidywane nowelizacje
Rolnicy i właściciele działek rolno-ogrodniczych powinni mieć świadomość, że w 2025 roku trwają prace nad nowelizacją ustawy o ochronie przyrody – m.in. wprowadzeniem zasady milczącej zgody (jeśli urząd nie wniesie sprzeciwu w terminie, uznaje się zgłoszenie za zgodę) oraz ujednoliceniem terminu na wniesienie sprzeciwu przez organ w ciągu 35 dni od zgłoszenia. Jednak należy też uwzględnić, że niektóre z tych zmian mogą być przesunięte lub wymagają dalszych decyzji legislacyjnych. W praktyce dla działki rolnej oznacza to, że mimo oczekiwań na uproszczenie procedur, obowiązują nadal dotychczasowe regulacje, a każdy przypadek należy analizować indywidualnie.
Ocena ryzyka i sankcje za nielegalną wycinkę
Nielegalne usunięcie drzewa – czyli bez zgody lub zgłoszenia tam, gdzie jest wymagane – może skutkować poważnymi konsekwencjami administracyjnymi, a w przypadkach szczególnych również karnymi. Ustawa o ochronie przyrody przewiduje nałożenie kar pieniężnych, gdy drzewo zostało usunięte pomimo sprzeciwu organu lub na terenie chronionym. Z kolei Kodeks karny może znaleźć zastosowanie, gdy zniszczenie roślinności nastąpiło w znacznych rozmiarach lub w obrębie gatunków chronionych. Dlatego kluczowe jest dokonanie wstępnej weryfikacji: czy teren kwalifikuje się jako grunt rolny nieużytkowany, czy obwód pnia mieści się w granicach, czy roślina nie podlega dodatkowej ochronie – i w razie wątpliwości skonsultowanie się z urzędem gminy lub prawnikiem.
Praktyczne wskazówki dla gospodarza działki rolnej
-
Ustal, czy Twoja działka jest użytkowana rolniczo – czy uprawiasz ją, czy jest w części wykorzystywana, czy pozostaje nieużytkowana. Jeśli jest nieużytkowana i zarosła, istnieje szansa na uproszczenie wycinki.
-
Zidentyfikuj drzewo: sprawdź gatunek, zmierz obwód pnia (na wysokości 5 cm lub 130 cm), uwzględnij, czy drzewo rośnie na terenie objętym ochroną przyrody, w strefie krajobrazowej lub czy nie jest pomnikiem przyrody.
-
Jeżeli nie spełnia warunków uproszczonej wycinki – złóż wniosek lub zgłoszenie u władz gminnych zgodnie z miejscową procedurą. Zachowaj kopię wniosku i dokumentację fotograficzną drzewa i terenu.
-
Przed usunięciem drzewa poczekaj na rozpatrzenie wniosku lub do upływu terminu wynikającego z prawa. Usuwanie wcześniej może stanowić naruszenie.
-
Po wycince rozważ wykonanie nasadzeń zastępczych – wiele gmin wymaga tego jako warunku zezwolenia lub może nakładać opłatę, jeśli nasadzeń nie będzie.
-
Zachowaj dokumentację: mapa z usytuowaniem drzewa, zdjęcia przed usunięciem, potwierdzenie złożenia zgłoszenia lub wniosku. Może to pomóc w razie kontroli lub sporów.
Zmienne warunki prawne, specyfika gruntów rolnych i ograniczenia wynikające z ochrony przyrody powodują, że każda planowana wycinka drzew na działce rolnej wymaga rozsądnego podejścia – zarówno od strony formalnej, jak i środowiskowej.
