Brunatna plamistość liści pomidora, wywoływana przez grzyb Cladosporium fulvum, to jedno z częściej spotykanych zagrożeń w uprawach pomidora pod osłonami i w gruncie. Patogen infekuje głównie liście, rzadziej ogonki liściowe, a wyjątkowo owoce. Pierwsze objawy widoczne są w postaci żółtawych, nieregularnych przebarwień na górnej stronie liści. Od spodu, w miejscu plam, rozwija się brunatny, aksamitny nalot – skupiska zarodników grzyba. W miarę postępu infekcji plamy ciemnieją, tkanka ulega nekrozie, a liście stopniowo zasychają i opadają. Silne porażenie prowadzi do obniżenia powierzchni asymilacyjnej i spadku plonu, a także do pogorszenia jakości owoców.
Warunki sprzyjające rozwojowi patogenu
Rozwojowi Cladosporium fulvum sprzyja przede wszystkim wysoka wilgotność względna powietrza, powyżej 85%. Obfite zraszanie roślin, brak przewiewu w tunelach czy szklarni, a także duże zagęszczenie sadzenia to czynniki zwiększające ryzyko choroby. Optymalna temperatura dla zarodnikowania grzyba mieści się w zakresie 20–25°C, jednak zarodniki mogą kiełkować także przy niższych wartościach. Długotrwała obecność kropli wody na liściach stwarza idealne warunki dla infekcji.
Źródła zakażenia
Patogen zimuje w resztkach roślinnych, a także w nieodkażonej glebie oraz na konstrukcjach szklarniowych. Zarodniki mogą być przenoszone z prądem powietrza, a także na narzędziach i odzieży pracowników. W warunkach intensywnej produkcji i braku odpowiednich przerw w uprawie, brunatna plamistość może pojawiać się regularnie z sezonu na sezon, powodując duże straty ekonomiczne.
Profilaktyka jako podstawa ochrony
Najważniejszym elementem ograniczania zagrożenia jest wdrożenie praktyk profilaktycznych. Obejmują one:
-
stosowanie płodozmianu i przerwy w uprawie pomidora na danym stanowisku przez minimum 3–4 lata,
-
dokładne usuwanie i niszczenie resztek pożniwnych,
-
dezynfekcję konstrukcji szklarni, tuneli i narzędzi przed kolejnym cyklem produkcji,
-
wybór odmian tolerancyjnych lub odpornych na poszczególne rasy patogenu,
-
utrzymywanie prawidłowej rozstawy roślin, co poprawia cyrkulację powietrza i zmniejsza wilgotność wewnątrz łanu.
Warto zwrócić uwagę, że odmiany o genach odporności mogą być przez kilka lat skuteczną barierą, jednak patogen cechuje się zmiennością i wytwarza nowe rasy zdolne do przełamania odporności. Dlatego odmian nie należy traktować jako jedynego zabezpieczenia.
Znaczenie agrotechniki i mikroklimatu
Prawidłowe prowadzenie uprawy ma kluczowe znaczenie dla ograniczenia choroby. W tunelach i szklarniach konieczne jest regularne wietrzenie, szczególnie w godzinach nocnych i porannych, kiedy wilgotność osiąga najwyższe wartości. Należy unikać podlewania roślin wieczorem, gdyż wówczas krople wody pozostają na liściach przez wiele godzin. Lepszym rozwiązaniem jest nawadnianie kroplowe, które ogranicza zwilżenie części nadziemnych. Dodatkowo, regularne usuwanie najniżej położonych liści przyspiesza obsychanie łanu i ogranicza źródła infekcji.
Ochrona chemiczna
W sytuacjach, gdy choroba występuje w nasileniu mogącym zagrażać plonowi, konieczne jest zastosowanie fungicydów. W ochronie stosuje się środki o działaniu kontaktowym, wgłębnym lub systemicznym, zawierające substancje czynne takie jak: difenokonazol, chlorotalonil, mankozeb, azoksystrobina czy piraklostrobina. Należy pamiętać o rotacji środków i substancji czynnych, aby zminimalizować ryzyko uodpornienia się patogenu. Zabiegi powinny być wykonywane prewencyjnie, najlepiej w momencie pojawienia się pierwszych objawów, a w warunkach sprzyjających chorobie – nawet wcześniej, zgodnie z zaleceniami programów ochrony roślin.
Ochrona biologiczna i wspomagająca
Coraz większe znaczenie w intensywnej produkcji pomidora zyskują metody biologiczne. Stosowanie preparatów zawierających antagonistyczne mikroorganizmy, np. szczepy Trichoderma harzianum czy Bacillus subtilis, może ograniczać rozwój grzyba na powierzchni liści. Warto również stosować nawożenie dolistne poprawiające kondycję roślin, np. preparaty krzemowe lub aminokwasowe, które wzmacniają ściany komórkowe i poprawiają odporność fizjologiczną pomidorów. W przypadku upraw ekologicznych środki biologiczne i odpowiednia agrotechnika pozostają główną formą ochrony.
Monitorowanie i szybka reakcja
Stała obserwacja plantacji to podstawowy element skutecznej ochrony. Wczesne zauważenie pierwszych objawów umożliwia szybsze wdrożenie działań i ogranicza konieczność intensywnej chemizacji. Należy zwracać uwagę zwłaszcza na dolne partie roślin, gdzie choroba pojawia się najwcześniej. Usuwanie pojedynczych, porażonych liści w początkowym etapie infekcji zmniejsza presję patogenu i opóźnia jego rozwój w całej uprawie.
Integracja metod jako najskuteczniejsza strategia
Żadna z pojedynczych metod ochrony nie daje pełnej gwarancji powodzenia. Najlepsze rezultaty osiąga się poprzez integrowanie działań profilaktycznych, agrotechnicznych, chemicznych i biologicznych. Tylko takie podejście pozwala utrzymać zdrowy łan, wysoką jakość owoców i stabilny poziom plonowania. Warto pamiętać, że brunatna plamistość liści to choroba wyjątkowo trudna do całkowitego wyeliminowania, dlatego długofalowe myślenie i kompleksowe zarządzanie ryzykiem to podstawa efektywnej produkcji pomidora.
Źródło: www.mojarola.pl
