Kukurydza (Zea mays) jest jedną z najważniejszych roślin uprawnych na świecie. Po zbiorze tej rośliny powstaje pytanie, jakie gatunki najlepiej wysiać, aby zoptymalizować plonowanie, poprawić strukturę gleby i zapobiec jej wyjałowieniu. Właściwy dobór roślin następczych w płodozmianie ma kluczowe znaczenie dla utrzymania zdrowia gleby, zarządzania składnikami odżywczymi oraz ograniczenia występowania chorób i szkodników.
Wpływ kukurydzy na glebę
Kukurydza to roślina o dużych wymaganiach glebowych i nawozowych, która w trakcie wegetacji zużywa znaczną ilość składników odżywczych, zwłaszcza azotu, fosforu i potasu. Ponadto, jej intensywny system korzeniowy i obfita biomasa mogą wpływać na strukturę gleby, pozostawiając resztki pożniwne, które wymagają odpowiedniego zarządzania.
Kluczowe aspekty po uprawie kukurydzy:
- Duże ilości resztek pożniwnych – Wysoka zawartość celulozy i ligniny w łodygach i liściach kukurydzy może spowalniać ich rozkład, co utrudnia szybkie uwalnianie składników odżywczych.
- Zubożenie w azot – Kukurydza jest intensywnym użytkownikiem azotu, dlatego gleba po jej zbiorze może wykazywać jego niedobory.
- Narażenie na erozję – Zbieranie kukurydzy późną jesienią może pozostawić glebę odsłoniętą na działanie wiatru i wody, co zwiększa ryzyko erozji.
- Choroby i szkodniki – Monokultura kukurydzy sprzyja gromadzeniu się patogenów, takich jak grzyby Fusarium spp., czy szkodników, np. omacnicy prosowianki.
Czynniki doboru roślin następczych
Dobór roślin po kukurydzy powinien uwzględniać następujące czynniki:
- Bilans składników odżywczych – Rośliny następcze powinny uzupełniać niedobory w glebie lub efektywnie wykorzystywać pozostałe składniki odżywcze.
- Poprawa struktury gleby – Rośliny o głębokim systemie korzeniowym mogą napowietrzać i strukturalizować glebę.
- Przerywanie cyklu chorób i szkodników – Wysiew gatunków niezwiązanych z kukurydzą zmniejsza presję patogenów i szkodników.
- Warunki klimatyczne i termin wysiewu – Dobór roślin powinien uwzględniać lokalne warunki klimatyczne i dostępne okno czasowe dla siewu i zbioru.
Rośliny strączkowe – idealny wybór po kukurydzy
Rośliny strączkowe, takie jak groch, łubin, bobik czy soja, są doskonałym wyborem po kukurydzy ze względu na ich zdolność wiązania azotu atmosferycznego przy udziale bakterii brodawkowych. Strączkowe nie tylko poprawiają żyzność gleby, ale także dostarczają paszy o wysokiej wartości białkowej dla zwierząt.
Najlepsze rośliny strączkowe po kukurydzy:
- Groch (Pisum sativum) – Wzbogaca glebę w azot i łatwo się rozkłada, przyspieszając proces regeneracji gleby.
- Bobik (Vicia faba) – Roślina o głębokim systemie korzeniowym, która poprawia strukturę gleby i dostarcza dużej ilości masy organicznej.
- Łubin (Lupinus spp.) – Polecany na gleby ubogie, ponieważ dobrze toleruje niską zawartość składników odżywczych.
Rośliny zbożowe – rozwiązanie w intensywnych płodozmianach
W intensywnych systemach produkcyjnych zboża ozime, takie jak pszenica ozima czy jęczmień ozimy, są często wysiewane po kukurydzy. Choć nie wzbogacają gleby w azot, mogą być dobrym rozwiązaniem, jeśli gleba zostanie odpowiednio przygotowana, a resztki pożniwne kukurydzy zostaną rozdrobnione i przyorane.
Zalety wysiewu zbóż po kukurydzy:
- Optymalizacja terminu siewu – Zboża ozime można wysiewać natychmiast po zbiorze kukurydzy.
- Wykorzystanie pozostałych składników odżywczych – Zboża efektywnie wykorzystują fosfor i potas pozostające w glebie po kukurydzy.
- Zmniejszenie ryzyka erozji – Zboża ozime szybko okrywają powierzchnię gleby, chroniąc ją przed erozją w okresie zimowym.
Rośliny okopowe – alternatywa dla poprawy struktury gleby
Rośliny okopowe, takie jak buraki cukrowe, ziemniaki czy marchew, mogą być uprawiane po kukurydzy, szczególnie na glebach żyznych i dobrze przepuszczalnych. Ich system korzeniowy spulchnia glebę, a zbiór okopowych umożliwia skuteczne usuwanie resztek po kukurydzy.
Przykłady roślin okopowych po kukurydzy:
- Buraki cukrowe (Beta vulgaris) – Wymagają gleb zasobnych w składniki odżywcze, co czyni je odpowiednim wyborem po intensywnym nawożeniu kukurydzy.
- Ziemniaki (Solanum tuberosum) – Idealne na lżejsze gleby, pomagają w zarządzaniu resztkami pożniwnymi.
Rośliny poplonowe – regeneracja gleby i ochrona przed erozją
Rośliny poplonowe, czyli wsiewki międzyplonowe, są doskonałym wyborem po kukurydzy, zwłaszcza w systemach z długimi przerwami między kolejnymi uprawami. Ich zadaniem jest wzbogacenie gleby w materię organiczną, poprawa struktury oraz ochrona przed erozją.
Przykłady roślin poplonowych:
- Żyto ozime (Secale cereale) – Szybko kiełkuje, zapewniając osłonę gleby.
- Rzodkiew oleista (Raphanus sativus var. oleiformis) – Penetruje glebę głęboko, poprawiając jej strukturę.
- Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia) – Wzbogaca glebę w materię organiczną, jednocześnie ograniczając rozwój chwastów.
Rola płodozmianu w poprawie zdrowotności gleby
Prawidłowy płodozmian po kukurydzy jest kluczowy dla utrzymania zdrowia gleby i zapobiegania jej wyjałowieniu. Siew roślin o zróżnicowanych wymaganiach i systemach korzeniowych pozwala na lepsze wykorzystanie składników odżywczych, poprawia strukturę gleby i ogranicza ryzyko akumulacji patogenów.
Przykładowe scenariusze płodozmianu po kukurydzy
- Scenariusz dla gospodarstw intensywnych:
- Kukurydza → Pszenica ozima → Rzepak ozimy → Bobik
- Scenariusz dla gospodarstw ekstensywnych:
- Kukurydza → Łubin → Żyto ozime → Ziemniaki
- Scenariusz regeneracyjny:
- Kukurydza → Facelia → Buraki cukrowe → Jęczmień jary
Źródło: www.mojarola.pl
