Sorgo (Sorghum bicolor L. Moench) to jednoroczna roślina z rodziny wiechlinowatych (Poaceae), pochodząca z Afryki, a obecnie uprawiana na wszystkich kontynentach. Stanowi jedno z najważniejszych zbóż uprawianych w strefach suchych i półsuchych. Cechuje się wyjątkową odpornością na suszę i wysoką temperaturę, co czyni je cenną alternatywą dla kukurydzy na glebach słabszych, szczególnie w dobie zmian klimatycznych.
Sorgo występuje w wielu odmianach użytkowych, m.in. jako roślina zbożowa, pastewna, cukrowa oraz energetyczna. Roślina ta wyróżnia się dużą wydajnością biomasy oraz wysokim potencjałem adaptacyjnym, przez co zyskuje coraz większe zainteresowanie w rolnictwie europejskim, w tym również w Polsce.
Morfologia i wymagania klimatyczno-glebowe
Sorgo osiąga wysokość od 100 do nawet 400 cm, w zależności od odmiany i warunków uprawy. Posiada silnie rozwinięty system korzeniowy, który sięga głęboko w glebę, umożliwiając efektywne pobieranie wody i składników pokarmowych. Liście sorga przypominają liście kukurydzy, jednak są zazwyczaj węższe i bardziej woskowate.
Sorgo preferuje gleby przepuszczalne, o uregulowanym odczynie pH (optymalnie 5,5–7,5), toleruje jednak gleby o niższej klasie bonitacyjnej. Najlepsze plony uzyskuje się na glebach klasy III i IV. Wymaga ciepła — minimalna temperatura kiełkowania to około 10°C, natomiast optymalne warunki wzrostu to 25–30°C. Z uwagi na wrażliwość na niskie temperatury, sorgo wysiewa się dopiero po 15 maja, kiedy ryzyko przymrozków ustępuje.
Odmiany i kierunki użytkowania sorga
Sorgo dzieli się na kilka grup użytkowych:
-
Sorgo zbożowe – przeznaczone do produkcji ziarna. Ziarno sorga jest bezglutenowe, bogate w skrobię (65–75%) i białko (10–13%). Stosowane jest w przemyśle paszowym i spożywczym.
-
Sorgo pastewne – charakteryzuje się dużą masą zieloną, wykorzystywaną jako zielonka, kiszonka lub siano. Wyróżnia się wysoką strawnością i zawartością cukrów.
-
Sorgo cukrowe – zawiera w łodygach nawet 15–20% cukrów prostych, co czyni je surowcem do produkcji bioetanolu i syropów.
-
Sorgo energetyczne – odmiany o szybkim wzroście i wysokim plonowaniu biomasy, wykorzystywane w biogazowniach i energetyce odnawialnej.
Dodatkowo rozwijane są odmiany sorga dwufunkcyjnego, łączące zalety odmian pastewnych i energetycznych.
Technologia uprawy sorga
Przygotowanie stanowiska
Sorgo nie ma wysokich wymagań co do przedplonu. Najlepszymi są rośliny motylkowe i okopowe, które pozostawiają glebę w dobrej kulturze i strukturze. Orkę wykonuje się jesienią, a wiosną stosuje się uprawki doprawiające i wyrównujące powierzchnię pola.
Siew
Optymalny termin siewu przypada na drugą połowę maja. Norma wysiewu zależy od typu sorga i wynosi od 10 do 25 kg/ha. Głębokość siewu to 2–4 cm, w rzędach co 35–45 cm. Sorgo można siać w rozstawie rzędów analogicznej do kukurydzy, co ułatwia mechanizację.
Nawożenie
Sorgo wykazuje wysoką efektywność wykorzystania azotu, potasu i fosforu. Dawki nawozów mineralnych zależą od zasobności gleby i oczekiwanego plonu. Orientacyjnie zaleca się:
-
azot (N): 80–120 kg/ha,
-
fosfor (P₂O₅): 60–90 kg/ha,
-
potas (K₂O): 90–120 kg/ha.
Część azotu (np. 30%) warto zastosować pogłównie w fazie intensywnego wzrostu.
Ochrona roślin
Sorgo cechuje się dużą konkurencyjnością względem chwastów, jednak w początkowej fazie wzrostu wymaga ochrony herbicydowej. Do najczęstszych chwastów należą komosa biała, szarłat, chwasty prosowate. W Polsce nie ma zarejestrowanych herbicydów dedykowanych sorgu, dlatego stosuje się środki zalecane do kukurydzy w technologii pozakorzeniowej, po konsultacji z doradcą rolnym.
Choroby i szkodniki rzadko stanowią poważny problem. W sprzyjających warunkach mogą wystąpić głównie grzyby z rodzaju Fusarium, a ze szkodników — mszyce i ploniarka zbożówka.
Zbiór i wykorzystanie
Ziarno
Zbiór sorga zbożowego odbywa się kombajnem zbożowym po pełnym dojrzeniu ziarna, zwykle od połowy września do początku października. Ziarno wymaga dosuszenia do wilgotności poniżej 14%, ponieważ jego naturalna wilgotność w czasie zbioru może wynosić 20–30%.
Zielonka i biomasa
Sorgo pastewne i energetyczne zbiera się w fazie wiechowania lub mlecznej do woskowej dojrzałości ziarna. Można je zbierać jedno- lub dwukrotnie w sezonie, w zależności od odmiany i warunków pogodowych. Plony zielonej masy mogą sięgać 40–60 t/ha, a suchej masy 12–20 t/ha.
Ekonomiczne i ekologiczne korzyści z uprawy sorga
Sorgo wyróżnia się niskimi kosztami uprawy w porównaniu z kukurydzą, zwłaszcza w rejonach suchych i słabo nawodnionych. Mniejsze zużycie wody, niższe wymagania nawozowe oraz brak potrzeby intensywnej ochrony chemicznej wpływają korzystnie na środowisko.
Ziarno i biomasa sorga mogą być lokalnym surowcem dla gospodarstw rolnych: jako pasza, substrat do biogazowni, a także komponent do produkcji biopaliw. Co istotne, uprawa sorga może wpisywać się w strategie adaptacji rolnictwa do zmian klimatycznych i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Sorgo to roślina o dużym potencjale adaptacyjnym i użytkowym, której znaczenie w rolnictwie europejskim będzie rosło. Jako zboże odporne na suszę i mniej wymagające niż kukurydza, stanowi doskonałą alternatywę dla gospodarstw poszukujących stabilnych plonów w warunkach stresu wodnego. Przy odpowiedniej technologii uprawy i dobranym kierunku użytkowania, sorgo może przynieść wymierne korzyści ekonomiczne i środowiskowe.
Źródło: www.mojarola.pl
