Czym się różni kukurydza pastewna od jadalnej?

Kukurydza pastewna różni się od jadalnej przede wszystkim przeznaczeniem użytkowym, składem chemicznym, strukturą ziarna oraz wymaganiami agrotechnicznymi. Kukurydza pastewna służy jako pasza dla zwierząt gospodarskich i charakteryzuje się większą zawartością włókna surowego i skrobi, podczas gdy kukurydza jadalna (cukrowa) jest przeznaczona do spożycia przez ludzi i cechuje się słodkim smakiem, delikatniejszą strukturą ziarna oraz mniejszym udziałem ligniny.

Poniżej rozwijam temat w sposób szczegółowy, biorąc pod uwagę cechy botaniczne, skład chemiczny, zastosowanie, technologię uprawy oraz wybór odmian.

Charakterystyka botaniczna kukurydzy pastewnej i jadalnej

Kukurydza pastewna (Zea mays ssp. indentata lub ssp. dentiformis)
To forma kukurydzy o twardym, często zębatym ziarnie, które w stanie dojrzałym ma mleczno-szkliste wnętrze i twardą łupinę okrywającą. Ziarna tej kukurydzy mają wysoki udział skrobi, co wpływa na ich wartość energetyczną. Rośliny są zazwyczaj wysokie, o silnym pokroju i dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym, co sprawia, że są odporne na wyleganie.

Kukurydza jadalna (cukrowa – Zea mays saccharata)
Kukurydza jadalna, znana również jako kukurydza cukrowa, to roślina o ziarnie bogatym w cukry prostolinijne (głównie sacharozę). Ziarna są miękkie, soczyste i mają słodki smak. Rośliny są zazwyczaj niższe i mają mniejsze wymagania glebowe w porównaniu do form pastewnych, ale są bardziej wrażliwe na chłody i suszę.

Skład chemiczny i wartość odżywcza

Kukurydza pastewna:

• Zawartość skrobi: 65–75%

• Białko surowe: 7–9%

• Włókno surowe: 2–3%

• Tłuszcz: 3–5%

• Energia netto dla przeżuwaczy: wysoka

Kukurydza pastewna jest źródłem energii dla bydła mlecznego, trzody chlewnej i drobiu. Jej główną zaletą jest wysokokaloryczne ziarno oraz możliwość wykorzystania całych roślin w postaci kiszonki.

Kukurydza jadalna:

• Zawartość cukrów prostych: do 15–20% (w momencie zbioru)

• Białko: ok. 3%

• Skrobia: znacznie mniej niż w kukurydzy pastewnej

• Wartość energetyczna: umiarkowana

Ziarno kukurydzy cukrowej jest cenione za smak i walory konsumpcyjne, ale nie stanowi wartościowego składnika paszowego ze względu na niską zawartość energii i białka.

Przeznaczenie i zastosowanie

Kukurydza pastewna znajduje szerokie zastosowanie w żywieniu zwierząt. Ziarno jest mielone lub wykorzystywane w formie śruty kukurydzianej, natomiast całe rośliny stanowią podstawę produkcji kiszonki. Kiszonka kukurydziana jest jednym z najważniejszych komponentów TMR-u (Total Mixed Ration) w żywieniu bydła mlecznego, ze względu na wysoką strawność i zawartość energii.

Kukurydza jadalna przeznaczona jest do bezpośredniego spożycia (gotowanie kolb), konserwowania (przemysł przetwórczy) oraz mrożenia. Ze względu na szybki wzrost cukrów prostych po przekroczeniu fazy mlecznej ziarna, jej zbiór musi być precyzyjnie wykonany w tzw. fazie dojrzałości mleczno-woskowej.

Wymagania uprawowe i technologia produkcji

Kukurydza pastewna:

• Termin siewu: połowa kwietnia – początek maja

• Obsada roślin: 75–90 tys./ha

• Nawożenie: wysokie dawki azotu (120–180 kg N/ha), fosfor i potas zależnie od zasobności gleby

• Gleby: żyzne, próchniczne, dobrze przepuszczalne

• Ochrona: silny nacisk na zwalczanie chwastów i omacnicy prosowianki

Kukurydza jadalna:

• Termin siewu: późniejszy niż pastewna, gdy temperatura gleby osiągnie 10–12°C

• Obsada roślin: 60–70 tys./ha

• Nawożenie: umiarkowane dawki azotu (ok. 100–120 kg N/ha), wyższe zapotrzebowanie na mikroelementy

• Ochrona: uwzględnia m.in. ochronę przed chorobami grzybowymi i insektami wpływającymi na jakość ziarna

• Zbiór: ręczny lub mechaniczny w bardzo krótkim oknie czasowym

Różnice odmianowe i wybór materiału siewnego

Odmiany pastewne (np. z grupy FAO 230–260 dla ziarna i FAO 260–290 dla kiszonki) dobiera się pod kątem wysokości plonowania, strawności masy zielonej oraz odporności na choroby grzybowe (np. fuzariozy). Szczególną uwagę zwraca się na odporność na wyleganie i omacnicę.

Odmiany jadalne (cukrowe) muszą charakteryzować się wysoką zawartością cukrów, niską zawartością ligniny i dobrą jakością technologiczną (np. łatwość obierania kolb, odporność na przerosty ziarna). Odmiany dzielą się na zwykłe cukrowe, supersłodkie (sh2) i typu synergicznego (se), które łączą cechy obu wcześniejszych.

Podsumowanie: kluczowe różnice

Wnioski praktyczne dla rolników

Rolnik powinien dokładnie określić cel uprawy kukurydzy już na etapie planowania zasiewów. Kukurydza pastewna jest bardziej uniwersalna i stabilna w plonowaniu, szczególnie w warunkach klimatycznych Polski. Kukurydza cukrowa natomiast, mimo wyższych wymagań uprawowych i węższego okna zbiorczego, może być dochodową uprawą w gospodarstwach nastawionych na bezpośrednią sprzedaż lub współpracę z przemysłem spożywczym.

Decyzja o wyborze typu kukurydzy powinna uwzględniać zarówno profil gospodarstwa (zwierzęcy czy roślinny), jak i lokalne warunki agroklimatyczne oraz dostęp do odbiorców.