Rzepak (Brassica napus) to podstawowa roślina oleista uprawiana na świecie, a jego nasiona są głównym surowcem do produkcji oleju roślinnego. Jednym z kluczowych pytań dotyczących przetwórstwa rzepaku jest: ile oleju można uzyskać z tony nasion? Wydajność ta zależy od wielu czynników, takich jak jakość nasion, technologia produkcji oraz użyty sprzęt. Poniższy artykuł szczegółowo omawia te aspekty.
Średnia zawartość oleju w nasionach rzepaku
Nasiona rzepaku zawierają przeciętnie od 40% do 45% oleju, w zależności od odmiany, warunków uprawy i zbioru. Nowoczesne odmiany hybrydowe oraz te o podwyższonej zawartości oleju mogą osiągać nawet 50% zawartości oleju w suchej masie nasion.
Kluczowe czynniki wpływające na zawartość oleju:
- Odmiana rzepaku:
- Odmiany ozime zazwyczaj charakteryzują się wyższą zawartością oleju niż odmiany jare.
- Hybrydy łączą cechy wysokiej plenności z podwyższoną zawartością oleju.
- Warunki klimatyczne:
- Długa i umiarkowana wiosna sprzyja akumulacji oleju w nasionach.
- Ekstremalne warunki, takie jak susze czy intensywne opady, mogą obniżyć zawartość oleju.
- Gospodarka nawozowa:
- Nadmiar azotu w nawożeniu może skutkować zwiększeniem plonu nasion, ale obniżyć ich zawartość oleju.
- Ważna jest odpowiednia podaż siarki i boru, które wspierają metabolizm roślin i syntezę oleju.
Wydajność oleju z tony nasion
Proces produkcji oleju z rzepaku dzieli się na dwa główne etapy: tłoczenie wstępne oraz ekstrakcję chemiczną. Oba te procesy wpływają na uzysk oleju z tony nasion.
1. Tłoczenie na zimno
- Wydajność: 28-32% oleju z masy nasion.
- Zastosowanie: Produkcja wysokiej jakości olejów spożywczych, szczególnie tłoczonych na zimno, zachowujących naturalne składniki odżywcze.
- Zalety: Olej ma świeży smak i bogaty profil kwasów tłuszczowych.
- Wady: Niższa wydajność w porównaniu z innymi metodami.
2. Tłoczenie na gorąco
- Wydajność: 35-38% oleju z masy nasion.
- Zastosowanie: Produkcja olejów spożywczych i technicznych.
- Proces tłoczenia na gorąco pozwala na uzyskanie większej ilości oleju, ale część substancji odżywczych może ulec degradacji w wyniku wysokiej temperatury.
3. Ekstrakcja chemiczna (z użyciem heksanu)
- Wydajność: 42-45% oleju z masy nasion.
- Zastosowanie: Przemysłowa produkcja oleju na masową skalę.
- Zalety: Największa wydajność ze wszystkich metod.
- Wady: Proces wymaga dalszej rafinacji, aby usunąć pozostałości rozpuszczalników.
Produkty uboczne przetwórstwa rzepaku
Przy przetwarzaniu tony nasion rzepaku uzyskuje się nie tylko olej, ale także inne produkty o wysokiej wartości gospodarczej:
- Makuch rzepakowy: Bogaty w białko surowiec wykorzystywany jako pasza dla zwierząt. Z tony nasion pozostaje około 550-600 kg makuchu.
- Miazga: Używana w paszach lub jako materiał energetyczny w biogazowniach.
- Gliceryna: Produkt powstający przy produkcji biodiesla.
Praktyczne przykłady wydajności
- Gospodarstwo tradycyjne:
- Odmiana: Rzepak ozimy
- Metoda: Tłoczenie na zimno
- Uzysk: 300 litrów oleju z tony nasion
- Zakład przemysłowy:
- Odmiana: Rzepak hybrydowy
- Metoda: Ekstrakcja chemiczna
- Uzysk: 450 litrów oleju z tony nasion
- Produkcja ekologiczna:
- Odmiana: Rzepak ekologiczny
- Metoda: Tłoczenie na zimno
- Uzysk: 250 litrów oleju z tony nasion
Czynniki ograniczające uzysk oleju
Nie wszystkie nasiona rzepaku pozwalają na maksymalny uzysk oleju. Czynniki ograniczające obejmują:
- Zawartość wody: Wysoka wilgotność obniża efektywność tłoczenia.
- Zanieczyszczenia: Resztki gleby, kamienie i inne materiały obniżają jakość procesu.
- Niewłaściwa obórka: Zbyt niska temperatura tłoczenia może ograniczyć uzysk oleju, podobnie jak zbyt intensywne podgrzewanie.
Z jednej tony rzepaku można uzyskać od 250 do 450 litrów oleju, w zależności od metody przetwarzania i jakości surowca. Najwyższą wydajność zapewnia ekstrakcja chemiczna, podczas gdy metody tłoczenia na zimno oferują olej o lepszej jakości, lecz w mniejszej ilości. Ostateczny wybór metody zależy od celu produkcji oraz preferencji dotyczących jakości oleju.
Źródło: www.mojarola.pl
