Koza to jedno z najstarszych zwierząt hodowlanych, które wciąż cieszy się dużą popularnością zarówno w rolnictwie, jak i wśród hodowców hobbystów. W zależności od celu hodowli – czy to produkcji mleka, mięsa, czy też w celach rekreacyjnych – kozy wymagają odpowiedniej opieki i troski. Jednym z podstawowych aspektów, które mają wpływ na wydajność zwierząt, jest budowa anatomiczna, w tym liczba i struktura wymion. W tym artykule szczegółowo omówimy, ile wymion ma koza, jakie znaczenie ma to dla jej hodowli oraz jak dbać o zdrowie wymion, aby zapewnić optymalne wyniki w produkcji mleka i mięsa.
Budowa wymion kozy
Wymiona u kóz są kluczowym elementem ich anatomii, zwłaszcza w przypadku hodowli nastawionej na produkcję mleka. Budowa wymion kozy różni się nieco od wymion innych zwierząt hodowlanych, takich jak krowy, i ma swoje specyficzne cechy.
1. Liczba wymion
Koza ma dwa wymiona, które są zlokalizowane w okolicy pachwinowej. Każde z wymion składa się z dwóch ćwiartek, co oznacza, że koza ma łącznie cztery strzyki – po dwa w każdym wymieniu. To sprawia, że kozy, podobnie jak inne zwierzęta mleczne, mają możliwość jednoczesnego wydzielania mleka z czterech strzyków. Wymiona są dobrze rozwinięte, a ich wielkość i forma zależą od wieku kozy, jej rasy oraz celu hodowli.
W zależności od rasy kozy, wymiona mogą różnić się pod względem wielkości, kształtu, elastyczności, a także ogólnej struktury. Kozy mleczne, takie jak rasy Alpina, Saanen czy Toggenburg, mają wymiona o bardziej rozwiniętej budowie, co sprzyja produkcji większych ilości mleka. Natomiast w przypadku ras mięsnych, takich jak kozy Boer, wymiona są mniejsze, ponieważ głównym celem ich hodowli jest produkcja mięsa, a nie mleka.
2. Budowa wymion
Każde z dwóch wymion składa się z dwóch ćwiartek, z których każda jest zaopatrzona w osobny kanał mleczny. Dzięki temu koza jest w stanie równocześnie wydzielać mleko z dwóch strzyków w jednym wymieniu. Wewnętrzna struktura wymion kozy obejmuje gruczoły mlekowe, które odpowiadają za produkcję mleka, oraz system przewodów mlecznych, który transportuje mleko do strzyków. Skóra wokół wymion jest elastyczna, co umożliwia ich rozciąganie podczas laktacji.
Strzyki kozy są odpowiedzialne za wydzielanie mleka. Każdy strzyk ma przewód mleczny, który prowadzi do zewnętrznej otworu, przez który mleko może być odciągane podczas dojenia. Strzyki u kóz mogą różnić się między sobą długością, kształtem oraz elastycznością. U niektórych kóz, szczególnie w rasach mlecznych, strzyki są bardziej wydolne, co może poprawiać wydajność w produkcji mleka.
Funkcja wymion w hodowli kóz
Wymiona pełnią kluczową rolę w produkcji mleka u kóz. Wydajność mleczna zależy od wielu czynników, takich jak genotyp, dieta, wiek, stan zdrowia oraz, oczywiście, budowa wymion. W związku z tym, odpowiednia opieka nad wymionami oraz regularne dojenie mają ogromny wpływ na efektywność hodowli.
1. Wydajność mleczna
Kozy, zwłaszcza te hodowane na mleko, są w stanie wyprodukować znaczną ilość mleka, jednak ich wydajność zależy od jakości wymion. Kozy o dobrze rozwiniętych, zdrowych wymionach są w stanie dostarczyć większe ilości mleka w krótszym czasie. Rasy mleczne, takie jak Saanen, mogą dawać od 2 do 4 litrów mleka dziennie, a w wyjątkowych przypadkach nawet do 6 litrów. Wydajność ta jest silnie uzależniona od właściwej pielęgnacji wymion, a także diety i warunków hodowli.
2. Laktacja i dojenie
Dojenie kóz wymaga dużej staranności, aby nie uszkodzić wymion i nie zakłócić procesu laktacji. Regularne, delikatne dojenie nie tylko zapewnia kozie komfort, ale także poprawia wydajność mleczną. Nadmierne ściąganie mleka, nieodpowiednia technika dojenia czy brak higieny mogą prowadzić do uszkodzenia strzyków, stanów zapalnych wymion czy obniżenia jakości mleka. Stąd tak ważne jest dbanie o zdrowie wymion poprzez regularne ich czyszczenie, masowanie oraz kontrolowanie ich stanu zdrowia.
Choroby i problemy z wymionami
Chociaż wymiona kozy są przystosowane do produkcji mleka, mogą występować pewne problemy zdrowotne związane z ich stanem. Właściwa opieka nad wymionami oraz regularne kontrole weterynaryjne są niezbędne w hodowli kóz. Wśród najczęstszych problemów związanych z wymionami wymienia się:
1. Mastitis (zapalenie wymion)
Mastitis to jedno z najczęstszych schorzeń dotykających kozy, szczególnie u tych, które są intensywnie dojne. Zapalenie wymion może prowadzić do obniżenia wydajności mlecznej, pogorszenia jakości mleka, a także do uszkodzenia tkanek gruczołów mlecznych. Objawy mastitis to obrzęk, ból, zaczerwienienie i gorączka. W przypadku stwierdzenia mastitis, konieczne jest natychmiastowe podjęcie leczenia, które zwykle obejmuje stosowanie antybiotyków oraz odpowiednią pielęgnację wymion.
2. Pęknięcia i otarcia strzyków
W wyniku niewłaściwego dojenia, używania zbyt dużej siły lub nieodpowiednich narzędzi, strzyki kóz mogą ulec pęknięciu lub otarciu. Uszkodzenia te prowadzą do bólu i mogą być miejscem infekcji. Regularne masowanie, czyszczenie oraz nawilżanie skóry wokół strzyków może pomóc w zapobieganiu tego typu urazom.
3. Wpływ diety na stan wymion
Dieta ma kluczowe znaczenie dla zdrowia wymion. Kozy powinny otrzymywać zbilansowaną paszę, bogatą w witaminy i minerały, zwłaszcza te, które wspomagają zdrowie skóry i gruczołów mlecznych. Niedobory składników odżywczych mogą prowadzić do problemów z wymionami, a także do obniżenia wydajności mlecznej. Kozy powinny mieć także dostęp do świeżej wody, która wspiera produkcję mleka oraz utrzymanie prawidłowego funkcjonowania gruczołów mlekowych.
Kozy to zwierzęta, które dzięki swojej wszechstronności mogą być hodowane zarówno na mleko, jak i na mięso. Choć ich wymiona są mniejsze niż u innych zwierząt mlecznych, takich jak krowy, mają kluczowe znaczenie dla produkcji mleka. Koza ma dwa wymiona, z których każde dzieli się na dwie ćwiartki, co daje cztery strzyki. Odpowiednia opieka nad wymionami, dieta, higiena oraz regularne kontrole zdrowotne są niezbędne do zapewnienia optymalnej wydajności mlecznej oraz uniknięcia problemów zdrowotnych związanych z gruczołami mlecznymi. Dzięki temu hodowcy mogą liczyć na wysokiej jakości mleko, które może być wykorzystywane do produkcji różnorodnych wyrobów mlecznych, takich jak sery, jogurty czy masło.
Źródło: www.mojarola.pl
