W przeszłości uprawa konopi włóknistych cieszyła się w Polsce dużym zainteresowaniem i kojarzyła się przede wszystkim z przemysłem włókienniczym. Wraz z pojawieniem się na rynku zamienników w postaci włókien syntetycznych oraz wprowadzeniem zmian w przepisach prawnych, uprawa konopi włóknistej zaczęła stopniowo zanikać.
Obecnie trwają intensywne prace mające na celu odbudowanie pozycji konopi włóknistej w kategorii upraw poprzez jej szerokie zastosowanie, co przekłada się na coraz większe zainteresowanie tym gatunkiem na terenie naszego kraju.
Konopie włókniste ? charakterystyka
Konopie włókniste pochodzą z terenów Azji Środkowej i uprawiane są przede wszystkim w tym regionie oraz na pograniczu euro-azjatyckim.
Konopie przemysłowe osiągają wysokość 1-4 metrów i charakteryzują się palową strukturą korzeni, z poziomymi, dobrze rozwiniętymi korzeniami bocznymi. Konopie włókniste posiadają dłoniaste liście na długich ogonkach, które ułożone są naprzelegle w środkowej części rośliny i skrętolegle na jej wierzchołku. Posiadają intensywnie zieloną barwę i są zapylane przez wiatr.
Konopie włókniste często mylone są zakazanymi w Polsce konopiami indyjskimi, które zawierają w swoim składzie właściwości psychoaktywne. Oba gatunki są do siebie bardzo podobne, jednak różnią się wysokością roślin i rodzajem kwiatostanów.
Konopie włókniste są roślinami jednopiennymi, co oznacza, że kwiatostany męskie i żeńskie znajdują się na jednej łodydze. Konopie indyjskie są natomiast dwupienne, a to oznacza, że kwiatostany męskie i żeńskie występują na różnych roślinach.
W porównaniu z konopiami indyjskimi, konopie włókniste zawierają śladowe ilości właściwości psychoaktywnych. W Polsce można uprawiać odmiany konopi włóknistych, w przypadku których zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetra-hydrokannabinolowego znajdujących się w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin (z których nie usunięto żywicy), nie przekracza 0,20% w przeliczeniu na suchą masę.
Wymagania glebowe i nawożenie
Konopie włókniste są roślinami, które z powodzeniem mogą być uprawiane w warunkach klimatycznych panujących w Polsce. Decydując się na uprawę konopi włóknistych, należy jednak zwrócić szczególną uwagę na dobór odpowiedniego stanowiska.
Konopie najlepiej plonują na glebach dobrych i średnich, które bogate są w składniki pokarmowe i posiadają obojętny odczyn ? tzw. gleby pszenno-buraczane. Do uprawy konopi włóknistych nie zaleca się natomiast gleb bielicowych, piaszczystych, podmokłych oraz kwaśnych i zlewnych.
Dobrym przedplonem dla konopi włóknistych są zboża oraz rośliny strączkowe i okopowe. Jest to gatunek, który bardzo dobrze sprawdza się na polach, które zasilane są nawozami organicznymi ? nawozy zielone i obornik.
Konopie włókniste charakteryzują się długim okresem wegetacji, dlatego wymagają wysokiego poziomu nawożenia mineralnego. Jest on jednak uzależniony od przedplonu i zasobności gleby w składniki pokarmowe. Zaleca się, aby startowa dawka kg/h wynosiła do 70 N, 70-90 P2O5 i 100-160 K20. Nawozy potasowe i fosforowe można zastosować bezpośrednio z azotowymi przed siewem lub (ok. 60% dawki) przed orką zimową.
Stosowanie głębokiej orki zimowej na ok. 30 cm jest podstawą w uprawie konopi włóknistych. Wiosną z kolei gleba powinna zostać uprawiona agregatem i dobrze zrównana w celu umieszczenia nasion na równej głębokości.
Odmiany i zastosowanie konopi
W 2019 roku w Krajowym Rejestrze Odmian prowadzonym przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych ? COBORU znajdowało się 8 odmian konopi włónistych: Beniko, Białobrzeskie, Glyana, Henola, Rajan, Tygra, Wielkopolskie i Wojko. Są to odmiany jednopienne, które charakteryzują się zawartością THC (tetrahydrocannabinol) nieprzekraczającą 0,20%.
W 2020 roku do Krajowego Rejestru została dopisana odmiana Sofia zgłoszona przez VB Hemp sp. z o.o. oraz Mietko wyprodukowana przez Gospodarstwo Rolno-Nasienne KOW-MAR Maria J. Kowalska.
Odmiany znajdujące się aktualnie na rynku, dają możliwość szerokiego zastosowania konopi włóknistych nie tylko w przemyśle włókienniczym, ale również:
- w przemyśle budowlanym,
- w przemyśle farmaceutycznym i medycznym,
- w przemyśle motoryzacyjnym,
- w przemyśle spożywczym,
- w przemyśle kosmetycznym,
- w przemyśle papierniczym,
- w przemyśle energetycznym.
Termin siewu konopi włóknistych
Termin siewu konopi podobnie jak w przypadku innych roślin uzależniony jest od warunków pogodowych i wilgotności gleby. Przyjmuje się jednak, że optymalnym terminem siewu jest okres od III dekady kwietnia do końca maja.
Kiełkowanie nasion konopi następuje przy temperaturze oscylującej w okolicach 8-10 stopni Celsjusza, a wschody następują w ciągu 7-12 dni. Ponieważ rośliny konopi przemysłowych nie są wrażliwe na wiosenne przymrozki, zaleca się, aby nie opóźniać terminu siewu.
Normą wysiewu konopi włóknistych przy rozstawie rzędów wynoszącej 40-50 cm jest 10-15 kg/h. Aby wschody roślin były równe, a wzrost roślin równomierny, nasiona powinny być umieszczane na równej głębokości wynoszącej 2-3 cm.
Konopie przemysłowe są roślinami odpornymi, a w ich uprawie nie jest wymagane stosowane środków przeciwko chorobom i szkodnikom. W przypadku uprawy na polach nadmiernie zachwaszczonych, zaleca się stosowanie środków chwastobójczych dozwolonych w uprawie konopi.
Wysoki poziom jednopienności jako podstawowy zabieg pielęgnacyjny
Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym w uprawie konopi przemysłowej, na który muszą zwracać uwagę plantatorzy jest zachowanie wysokiego poziomu jednopienności. Konopie włókniste jako rośliny jednopienne, zawierają zarówno kwiatostany męskie i żeńskie.
Osobniki męskie nazywane są płaskoniami, a żeńskie głowaczami i różnią się od siebie kształtem kwiatostanów. Wiechy płaskoni są zazwyczaj luźnej budowy i są mocno rozgałęzione, podczas gdy wiechy głowaczy są zazwyczaj zwarte.
W procesie rozmnażania wiechy konopi jednopiennych rozszczepiają się, w efekcie czego w uprawie można pojawić się pewna ilość osobników męskich, których obecność obniża plony. Plantatorzy powinni usuwać z plantacji wszystkie płaskonie przed ich pyleniem, ponieważ ich ilość w plantacji zależy od tego, ile płaskoni dopuszczono do pylenia w roku poprzednim.
Odróżnienie płaskoni od głowaczy w plantacji nie jest trudne, ponieważ ich wiechy tworzą się wcześniej. Szacuje się, że od momentu pojawienia się wiech do rozpoczęcia ich pylenia upływa zwykle od 4-6 dni. W tym czasie należy dokonać wstępnej selekcji plantacji i powtórzyć ją po 3-4 dni. Kontrola powinna trwać do momentu zaprzestania pojawiania się osobników męskich. Płaskonie należy wyrywać wraz z korzeniami i usuwać z plantacji poprzez zakopanie lub spalenie.
Należy pamiętać, że uprawa konopi przemysłowych podlega rozwiniętemu systemowi kontroli, które przewidują dwukrotną lustrację każdej plantacji przez wyznaczonego Inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Pierwsza kontrola powinna mieć miejsce w momencie tworzenia się związków kwiatowych, ale przed rozpoczęciem pylenia. Druga powinna odbyć się około 3 tygodnie po pierwszej kontroli, celem zweryfikowania czy z plantacji usunięte zostały wszystkie płaskonie. Końcowym elementem przeprowadzonej kontroli jest uzyskanie pozytywnego świadectwa kwalifikacyjnego, które jest podstawą do obrotu materiałem siewnym.
Zbiór konopi włóknistych
Nasiona konopi przemysłowych dojrzewają stopniowo od dolnej do górnej części kwiatostanu, zaczynając zmieniać swoją barwę z zielonej na szarą. Jeżeli nasiona w środkowej części kwiatostanu stają się twarde, stanowi to moment, w którym można przystąpić do rozpoczęcia zbiorów.
Szacuje się, że średnia masa 1000 nasion wynosi u polskich odmian od 12-18 g, podczas gdy średnie plony wynoszą od 6-12 dt/h. W przypadku odziarnionej słony jest to 80 dt/h, co pozwala uzyskać zazwyczaj 20 dt gorszej jakości włókna.
Wyróżnia się trzy metody zbioru konopi włóknistych:
1) Zbiór dwufazowy przy użyciu kosiarki ścinającej całe rośliny
W tym przypadku rośliny zostają ułożone na polu w stożki lub warkocze, gdzie dosychają. Zbiór tą metodą daje możliwość dojrzewania nasionom znajdującym się w górnej części wiechy, przy jednoczesnej ochronie przed obsypywaniem się nasion z dolnej części wiechy.
2) Zbiór dwufazowy przy użyciu kosiarki ścinającej wiechy
Ścięte wiechy należy wysuszyć pod zadaszeniem. W tym celu należy dysponować odpowiednio zadaszonym pomieszczeniem lub suszarnią
3) Zbiór kombajnem
W przypadku zbioru kombajnem, musi być on odpowiednio przygotowany do pracy. Ponadto ten rodzaj zbioru wymaga idealnej dojrzałości nasion i wiąże się z największymi stratami ekonomicznymi.
Jeżeli podczas zbiorów panują niekorzystne warunki atmosferyczne, nasiona wymagają oczyszczenia i dosuszenia zimnym powietrzem w celu zachowania siły kiełkowania. Czyszczenie powinno odbywać się na czyszczalniach posiadających sita o otworach od 5,0-5,5 mm. Nasiona, które przejdą przez sita o średnicy 2,0-3,0 nie powinny być używane do siewu ze względu na zbyt niską masę 1000 nasion.
Jakie wymagania trzeba spełnić, aby rozpocząć uprawę?
Uprawa konopi włóknistych w Polsce objęta jest ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii i powinna odbywać się na cele przemysłu włókienniczego, chemicznego, celulozowo-papierniczego, spożywczego, kosmetycznego, farmaceutycznego, materiałów budowlanych oraz nasiennictwa.
Na uprawę konopi mogą zdecydować się zarówno osoby fizyczne, jak i przedsiębiorcy, a warunkiem jest niekaralność za przestępstwa lub wykroczenia wchodzące w skład ustawy o o przeciwdziałaniu narkomanii.
Przed rozpoczęciem uprawy, warto sprawdzić, jakie warunki prowadzenia upraw konopi włóknistych obowiązują na terenie, gdzie planowana jest uprawa. Ogólną powierzchnię przeznaczoną corocznie pod uprawy i ich rejonizację określa uchwała sejmiku województwa.
Uprawa konopi włóknistych może być powadzona wyłącznie:
? na określonej powierzchni w rejonach do tego wyznaczony lub na podstawie zezwolenia na uprawę. Konieczne jest również wykorzystanie materiału siewnego kategorii elitarny albo kategorii kwalifikowany;
? jeżeli zawarta zostanie umowa kontraktacji z podmiotem posiadającym zezwolenie marszałka województwa na prowadzenie działalności w zakresie skupu konopi włóknistych.
Jakie działania należy podjąć?
1) Złożenie wniosku o zezwolenie na uprawę konopi włóknistych w urzędzie miasta lub gminy, razem z dokumentami takimi jak:
- umowa kontraktacji zawarta z podmiotem posiadającym zezwolenie marszałka województwa na prowadzenie działalności w zakresie skupu konopi włóknistych
- zobowiązanie do przetworzenia konopi włóknistych we własnym zakresie na cele określone ustawą
- dowód zapłacenia opłaty skarbowej
W przypadku pojawienia się błędów we wniosku, stosowna informacja zostania przekazana przez urząd wraz z terminem na ich poprawę.
2) Jeżeli urząd wyrazi zgodę na uprawę konopi włóknistych, rolnik/przedsiębiorca zostanie wpisany do rejestru wydanych zezwoleń na danym terenie.
Urząd może nie wydać zezwolenia, jeżeli stwierdzi, że:
- istnieją obawy, że uprawa konopi włóknistych nie będzie odpowiednio zabezpieczona przed wykorzystaniem na cele niezgodne z prawem
- osoba składająca wniosek była karana za przestępstwa, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii.
Uprawa konopi włóknistych ? opłacalność
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich jako instytucja podległa Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi, oferuje rolnikom współpracę w ramach umów kontraktacyjnych i zapewnia profesjonalne wsparcie i korzystne warunki współpracy.
W ramach zawartej umowy, rolnicy mogą liczyć a uprawę odmian konopi przemysłowych o dopuszczalnym, bezpiecznym poziomie THC. Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich zapewnia także pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, wsparcie agrotechniczne w całym okresie uprawy i opiekę merytoryczną swoich ekspertów.
Współpraca daje rolnikom możliwość sprzedaży całego plonu nasion wg ustalonych cen oraz atrakcyjną rentowność. Przy szacunkowym plonie nasion wynoszącym 700-900 kg/h, istnieje możliwość uzyskania przychodu na poziomie 7-9 tys. zł. Do tego dochodzi jeszcze możliwy zysk w postaci sprzedaży słomy oraz dopłaty bezpośrednie z Unii Europejskiej za uprawę konopi włóknistych. Szacuje się, że łączny przychód z hektara uprawy konopi przemysłowej może sięgać nawet 15 tys zł.
Źródło: www.biznes.gov.pl / www.programkonopny.pl
