Współczesna hodowla bydła, zarówno mlecznego, jak i mięsnego, wymaga precyzyjnego bilansowania diety w celu zapewnienia wysokiej produktywności oraz zdrowia zwierząt. W okresie okołoporodowym i w fazach intensywnego wzrostu często stosuje się dodatkowe źródła energii, aby ograniczyć ryzyko ketozy oraz poprawić bilans energetyczny. Dwa najczęściej stosowane dodatki to glikol propylenowy i gliceryna. W niniejszym artykule omówimy ich właściwości, różnice oraz zastosowanie w praktyce hodowlanej.
Rola dodatków energetycznych w żywieniu bydła
Energia jest kluczowym składnikiem diety krów, zwłaszcza w okresie ujemnego bilansu energetycznego (NEB – Negative Energy Balance), który występuje głównie u krów mlecznych po wycieleniu. W tym czasie organizm zwierzęcia pobiera więcej energii, niż dostarcza z paszy, co może prowadzić do mobilizacji rezerw tłuszczowych i zwiększonego ryzyka wystąpienia ketonemii.
Dodatki energetyczne, takie jak glikol propylenowy i gliceryna, są wykorzystywane do:
- Zapobiegania i leczenia ketozy.
- Poprawy przyswajalności energii z paszy.
- Ograniczenia nadmiernej utraty masy ciała po wycieleniu.
- Poprawy wskaźników rozrodu u krów mlecznych.
Glikol propylenowy – działanie i zastosowanie
Właściwości glikolu propylenowego
Glikol propylenowy to organiczny związek chemiczny, który działa jako prekursor glukozy. Po podaniu doustnym jest szybko wchłaniany w przewodzie pokarmowym i przekształcany w wątrobie w glukozę, co pozwala na szybkie uzupełnienie deficytu energetycznego.
Główne zalety glikolu:
- Szybko podnosi poziom glukozy we krwi, dostarczając natychmiastowej energii.
- Zmniejsza ryzyko ketonemii, redukując produkcję ciał ketonowych.
- Jest dobrze przyswajalny, co pozwala na efektywne wykorzystanie przez organizm krowy.
Dawkowanie glikolu
Glikol propylenowy podaje się w dawce 200–400 ml dziennie przez 2–3 tygodnie po wycieleniu, aby ograniczyć ryzyko ketozy. Może być podawany:
- Bezpośrednio do pyska – poprzez drencher lub butelkę dozującą.
- Wymieszany z paszą treściwą – np. w TMR (Total Mixed Ration).
W przypadku wystąpienia objawów ketozy dawkę można zwiększyć do 300–500 ml/dzień przez kilka dni.
Wady stosowania glikolu
- Może powodować spadek pobrania paszy, jeśli podawany w dużych ilościach.
- Nadmiar może prowadzić do kwasicy metabolicznej i negatywnie wpływać na mikroflorę żwacza.
- Niektóre krowy mogą niechętnie go przyjmować ze względu na specyficzny smak.
Gliceryna jako alternatywa dla glikolu
Właściwości gliceryny
Gliceryna to inny popularny dodatek energetyczny dla krów, szczególnie ceniony za swoje właściwości glukogenne. Po spożyciu jest metabolizowana do glukozy, jednak wolniej niż glikol propylenowy.
Główne zalety gliceryny:
- Ma lepszy smak niż glikol, co zwiększa jej akceptację przez krowy.
- Jest bardziej neutralna dla mikroflory żwacza, co czyni ją lepszym wyborem w długoterminowym stosowaniu.
- Nie powoduje kwasicy metabolicznej, nawet przy wyższych dawkach.
Dawkowanie gliceryny
Standardowa dawka gliceryny wynosi 200–500 g dziennie, a sposób podania jest taki sam jak w przypadku glikolu:
- Bezpośrednie podanie do pyska.
- Dodanie do mieszanki paszowej (TMR).
- Podanie w wodzie do picia.
Gliceryna działa wolniej niż glikol, dlatego nie jest tak skuteczna w natychmiastowym leczeniu ketozy, ale może być używana profilaktycznie.
Wady stosowania gliceryny
- Wolniejszy efekt niż glikol, co sprawia, że w ostrych przypadkach ketozy może być mniej efektywna.
- Nie zawsze jest dostępna w czystej postaci, a gorszej jakości produkty mogą zawierać zanieczyszczenia.
- Koszt – choć często niższa od glikolu, cena zależy od jakości i dostępności na rynku.
Glikol vs. gliceryna – co wybrać w praktyce hodowlanej?
Kiedy stosować glikol propylenowy?
- W przypadku krów wysokowydajnych – szybkie dostarczenie energii jest kluczowe.
- Gdy istnieje wysokie ryzyko ketozy – np. u krów w pierwszych tygodniach laktacji.
- W leczeniu ketozy klinicznej – szybkie podniesienie poziomu glukozy we krwi.
Kiedy stosować glicerynę?
- Jako dodatek profilaktyczny – długotrwałe podawanie bez ryzyka skutków ubocznych.
- Dla krów mniej podatnych na ketozę – w stadach o umiarkowanej wydajności mlecznej.
- W przypadku słabego apetytu – lepsza smakowitość zwiększa pobranie paszy.
Wybór między glikolem propylenowym a gliceryną zależy od specyfiki hodowli i potrzeb zwierząt. Glikol jest skuteczniejszy w leczeniu ketozy i szybciej podnosi poziom glukozy, natomiast gliceryna jest lepiej tolerowana i może być stosowana długoterminowo bez negatywnego wpływu na zdrowie krowy.
Dla stad mlecznych o wysokiej wydajności glikol będzie lepszym rozwiązaniem, natomiast w hodowli mięsnej i w stadach o niższej produkcji mleka gliceryna może być bardziej opłacalnym wyborem. Optymalne zarządzanie żywieniem powinno uwzględniać indywidualne potrzeby zwierząt i warunki hodowlane, aby zapewnić im zdrowie i maksymalną efektywność produkcji.