Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum) to roślina jednoroczna z rodziny rdestowatych (Polygonaceae), ceniona zarówno za swoje wartości odżywcze, jak i właściwości miododajne. Pochodzi ze wschodniej i środkowej Azji, a w Polsce jest uprawiana od wieków, zwłaszcza w południowo-wschodnich regionach kraju.
Morfologia gryki zwyczajnej
Łodyga
Łodyga gryki jest naga, obła, początkowo zielona, a od momentu kwitnienia przybiera czerwonawy odcień. Osiąga wysokość od 15 do 60 cm, a w przypadku odmian tetraploidalnych nawet do 100 cm. Charakteryzuje się zgrubieniami w międzywęźlach i jest pusta w środku. Rozgałęzia się głównie w części kwiatostanowej.
Liście
Liście są skrętoległe, ogonkowe, o kształcie trójkątnie sercowatym lub strzałkowatym. Blaszka liściowa jest gładka, ciemnozielona z wierzchu i jaśniejsza od spodu. Przylistki zrośnięte są w tutkowatą pochwę. Dolne liście są większe i osadzone na dłuższych ogonkach, podczas gdy górne są mniejsze i siedzące.
Kwiaty
Kwiaty gryki są wonne i zebrane w groniaste kwiatostany. Okwiat pięciodziałkowy, o barwie białej, różowej lub czerwonawej. Każdy kwiat posiada osiem pręcików i jeden słupek z trzema szyjkami. Kwitnienie przypada na okres od lipca do sierpnia.
Owoce
Owocem gryki jest trójkątny orzeszek o prostych, ostrych kantach. Nasiona są drobne, o twardej łupinie, w kolorze brązowym. Po dojrzeniu łatwo osypują się z rośliny.
Wymagania uprawowe
Gleba i stanowisko
Gryka preferuje gleby lekkie, próchnicze, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego (pH 5,6–7,2). Unika gleb podmokłych oraz bardzo suchych. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych lub półcienistych.
Nawożenie
Roślina ma zdolność przyswajania składników pokarmowych z trudno dostępnych źródeł, co pozwala na uprawę na glebach o niższej żyzności. Zalecane dawki nawozów mineralnych to:
- Azot (N): 40–80 kg/ha, przy czym dawka przedsiewna nie powinna przekraczać 50 kg/ha; w przypadku wyższych dawek zaleca się podzielenie na dwie części – połowa przed siewem, reszta na początku kwitnienia.
- Fosfor (P): 15–60 kg/ha, w zależności od zasobności gleby.
- Potas (K): 20–90 kg/ha, w zależności od zasobności gleby.
Nawozy fosforowo-potasowe stosuje się wczesną wiosną i dokładnie miesza z glebą.
Siew
Optymalny termin siewu gryki w Polsce przypada między 15 a 25 maja, gdy minie ryzyko przymrozków. Nasiona wysiewa się na głębokość 3–6 cm, w rozstawie rzędów 10–45 cm, w ilości 70–80 kg/ha.
Znaczenie gospodarcze
Roślina miododajna
Gryka jest ceniona przez pszczelarzy ze względu na wysoką miododajność. Wydajność miodowa wynosi od 60 do 100 kg/ha, a w sprzyjających warunkach nawet do 300 kg/ha. Kwiaty nektarują najintensywniej w godzinach porannych.
Roślina uprawna
Nasiona gryki są bogate w białko (10–16%), skrobię (60–84%) oraz witaminy z grupy B. Wykorzystywane są do produkcji kaszy gryczanej, mąki oraz makaronów. Gryka nie zawiera glutenu, co czyni ją wartościowym składnikiem diety bezglutenowej.
Roślina lecznicza
Ziele gryki zawiera flawonoidy, głównie rutynę (witamina P), która wzmacnia naczynia krwionośne. Stosowane jest w leczeniu nadciśnienia, żylaków oraz krwawień z nosa i przewodu pokarmowego.
Odmiany uprawiane w Polsce
W Polsce uprawia się kilka odmian gryki, w tym:
- Kora: odmiana o wysokiej plenności.
- Panda: odmiana o dobrej odporności na niskie temperatury.
- MHR Korona: odmiana o wysokiej jakości nasion.
Źródło: www.mojarola.pl
