Kwasica żwacza (acidose) to jedno z najczęściej występujących zaburzeń metabolicznych u bydła. Jest szczególnie groźna dla krów wykorzystywanych w hodowli na mięso oraz tych trzymanych w celach hobbystycznych. Kwasica to stan, w którym dochodzi do nadmiernego zakwaszenia środowiska żwacza, prowadzącego do zmiany pH w kierunku kwasowości. Zjawisko to może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych zwierząt, w tym zaburzeń trawiennych, a w skrajnych przypadkach do śmierci. W artykule omówimy objawy, przyczyny oraz metody zapobiegania kwasicy, ze szczególnym uwzględnieniem hodowli krów na mięso i hodowli hobbystycznych.
1. Czym jest kwasica u krów?
Kwasica u krów to stan metaboliczny związany z zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej w żwaczu. Jest to schorzenie, w którym dochodzi do nadmiernego zakwaszenia środowiska żwacza na skutek nadmiernej fermentacji węglowodanów szybko fermentujących, jak np. skrobi, które są wchłaniane przez mikroorganizmy żyjące w tym organie. W wyniku tej fermentacji powstają kwasy organiczne, takie jak kwas mlekowy, które obniżają pH żwacza. Prawidłowe pH żwacza powinno wynosić od 6,2 do 6,8. Gdy pH spada poniżej 5,8, możemy mówić o wystąpieniu kwasicy.
2. Objawy kwasicy u krów
Objawy kwasicy mogą być różne, w zależności od stopnia nasilenia choroby oraz fazy jej rozwoju. W początkowych stadiach kwasicy objawy mogą być subtelne i trudne do zauważenia, jednak w miarę postępującego schorzenia, mogą pojawić się bardziej charakterystyczne symptomy.
2.1 Objawy łagodne
- Zmniejszona aktywność: Krowy stają się apatyczne, mniej aktywne, spędzają więcej czasu leżąc.
- Zmniejszenie pobierania paszy: Krówka z kwasicą może jeść mniej, co prowadzi do obniżenia przyrostów masy ciała lub zmniejszenia wydajności mlecznej (w przypadku krów mlecznych).
- Niechęć do spożywania wody: Zmniejszone spożycie wody jest jednym z pierwszych objawów kwasicy.
- Zaburzenia w konsystencji kału: Pojawiają się zmiany w odchodach, które mogą stać się luźniejsze lub bardziej wodniste.
2.2 Objawy bardziej zaawansowane
- Bóle brzucha: Krowy z zaawansowaną kwasicą mogą wykazywać oznaki bólu, takie jak wyraźne kucie się lub jęczenie.
- Zaburzenia rytmu serca: Pojawiają się arytmie serca, a także spadek ciśnienia krwi.
- Problemy z oddychaniem: W bardziej zaawansowanych stadiach choroby mogą występować objawy związane z trudnościami w oddychaniu.
- Pogorszenie jakości sierści: Krowy z kwasicą mogą mieć matową sierść oraz wydają się wychudzone.
- Obrzęki: W skrajnych przypadkach mogą wystąpić obrzęki, szczególnie w okolicach nóg i brzucha.
2.3 Objawy skrajne
- Śmierć: W przypadku nieleczonej kwasicy, szczególnie przy ciężkich przypadkach, może dojść do śmierci zwierzęcia w wyniku wstrząsu metabolicznego i niewydolności narządów.
3. Przyczyny kwasicy u krów
Kwasica jest najczęściej wynikiem nieprawidłowego żywienia i niewłaściwego zarządzania paszą. Często spotyka się ją w stadach intensywnie żywionych paszami bogatymi w skrobię (np. kukurydzą, ziemniakami) lub w przypadku szybkiego przejścia na pasze o dużej zawartości węglowodanów szybko fermentujących. Wśród głównych przyczyn kwasicy wyróżniamy:
3.1 Nadmiar węglowodanów łatwostrawnych
Kiedy krowy spożywają zbyt dużo pasz bogatych w łatwo fermentujące węglowodany (np. wysokoskrobiowe pasze objętościowe lub pasze treściwe), prowadzi to do nadmiernej fermentacji w żwaczu. W rezultacie wytwarza się duża ilość kwasów organicznych, szczególnie kwasu mlekowego, który obniża pH żwacza. Przeładowanie żwacza tymi składnikami jest najczęstszą przyczyną kwasicy.
3.2 Zbyt szybka zmiana paszy
Nagła zmiana diety, zwłaszcza wprowadzenie dużej ilości paszy treściwej do diety krowy, może zaburzyć równowagę mikroflory żwacza, co skutkuje kwasicą. W takich sytuacjach niektóre mikroorganizmy w żwaczu, które normalnie biorą udział w trawieniu paszy, są zastępowane przez te, które preferują fermentację węglowodanów łatwostrawnych, prowadząc do gwałtownego spadku pH.
3.3 Zbyt mała ilość włókna w diecie
Włókno roślinne (np. sianokiszonka, siano) jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania żwacza. Zbyt mała jego ilość w diecie powoduje, że krowy nie przeżuwają wystarczająco dużo, co prowadzi do spadku produkcji śliny. Ślina pomaga neutralizować kwasy w żwaczu, a jej niedobór sprzyja rozwojowi kwasicy.
3.4 Stres i zmiany w warunkach środowiskowych
Stres związany z transportem, zmianą środowiska lub zmniejszoną ilością paszy, może powodować zaburzenia w trawieniu, co również może przyczynić się do rozwoju kwasicy.
4. Skutki kwasicy u krów
Kwasica nie tylko obniża wydajność zwierząt, ale może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Do najważniejszych skutków kwasicy u krów należy:
4.1 Zaburzenia w wydajności
Krowy z kwasicą mają obniżoną zdolność przyswajania składników odżywczych, co prowadzi do niższych przyrostów masy ciała w przypadku hodowli na mięso. U krów mlecznych spada również wydajność mleczną. Dodatkowo zmniejsza się jakość mięsa, co ma istotne znaczenie w hodowli na mięso.
4.2 Problemy zdrowotne
Kwasica może prowadzić do wtórnych infekcji, takich jak zapalenie żwacza, choroby wątroby, czy choroby nóg (np. zapalenie kopyt). W dłuższym okresie może także przyczynić się do wystąpienia stanów zapalnych w układzie pokarmowym oraz problemów z metabolizmem wapnia.
4.3 Zmniejszenie płodności
W przypadku krów hodowlanych, kwasica może prowadzić do problemów z płodnością, co w konsekwencji wpływa na rozwój stada i zmniejsza efektywność produkcyjną.
5. Prewencja kwasicy u krów
Aby uniknąć kwasicy w stadzie, należy zastosować odpowiednią profilaktykę, w tym:
5.1 Zbilansowana dieta
Dieta krów powinna być dobrze zbilansowana, z odpowiednią ilością włókna i węglowodanów łatwostrawnych. Należy unikać nagłych zmian w diecie, a także kontrolować ilość pasz treściwych, aby nie doprowadzić do nadmiaru łatwostrawnych węglowodanów w żwaczu.
5.2 Stopniowe wprowadzanie zmian w diecie
W przypadku zmiany diety (np. wprowadzenie większej ilości paszy treściwej), należy robić to stopniowo, aby umożliwić mikroflorze żwacza adaptację do nowych warunków.
5.3 Monitorowanie stanu zdrowia zwierząt
Regularne kontrole stanu zdrowia zwierząt, w tym monitorowanie pH żwacza oraz obserwacja objawów klinicznych, pozwalają na szybsze wykrycie kwasicy i podjęcie odpowiednich działań zaradczych.
5.4 Suplementacja
Suplementy diety, takie jak środki neutralizujące kwasy w żwaczu (np. węglan wapnia), mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowego pH w żwaczu i zapobiegać rozwojowi kwasicy.
Kwasica u krów jest poważnym zagrożeniem zarówno dla hodowli na mięso, jak i dla hodowli hobbystycznych. Zrozumienie przyczyn, objawów oraz skutków tego zaburzenia metabolicznego pozwala na skuteczną prewencję i leczenie. Kluczowe jest odpowiednie żywienie, monitorowanie stanu zdrowia zwierząt oraz wdrażanie działań zapobiegawczych. Dzięki tym środkom można zminimalizować ryzyko kwasicy i zapewnić zdrowie oraz efektywność produkcji w stadzie.
Źródło: www.mojarola.pl
