Rzepak (Brassica napus) jest jedną z najważniejszych roślin oleistych uprawianych w Europie i na świecie. Jego zbór to kluczowy etap cyklu produkcyjnego, decydujący o plonie oraz jakości uzyskiwanego surowca. Właściwe określenie terminu koszenia rzepaku wymaga uwzględnienia wielu czynników, takich jak faza dojrzałości nasion, warunki pogodowe oraz zastosowana technologia zbioru. Poniższy artykuł omawia szczegółowo te zagadnienia, aby dostarczyć praktycznych wskazówek dla rolników.
Fazy dojrzewania rzepaku a termin zbioru
Proces dojrzewania rzepaku przebiega etapami, a każdy z nich ma swoje charakterystyczne cechy. Prawidłowe rozpoznanie faz dojrzałości jest kluczowe dla wyznaczenia optymalnego momentu koszenia.
1. Dojrzałość techniczna
- Opis: Jest to moment, w którym nasiona osiągają maksymalną masę, a ich wilgotność wynosi około 30-35%.
- Charakterystyka: Nasiona zmieniają kolor z zielonego na brązowy lub czarny (w zależności od odmiany), ale łuszczyny są jeszcze zielonkawe.
- Zalecenia: W tej fazie można rozważyć desykację, czyli stosowanie środków przyspieszających dosuszanie roślin, co ułatwia zbór.
2. Dojrzałość fizjologiczna
- Opis: Nasiona osiągają pełną dojrzałość, a ich wilgotność spada do około 20-25%.
- Charakterystyka: Łuszczyny stają się suche i łamliwe, a nasiona mają intensywny, charakterystyczny kolor.
- Zalecenia: Jest to optymalny moment na koszenie, ponieważ nasiona są gotowe do zbioru przy minimalnym ryzyku strat.
3. Przejrzałość
- Opis: Następuje po zbyt długim oczekiwaniu na zbór.
- Charakterystyka: Łuszczyny zaczynają pękać, co prowadzi do osypywania się nasion i strat plonu.
- Zalecenia: Zbór w tej fazie powinien być unikany.
Wpływ warunków pogodowych na termin zbioru
Warunki atmosferyczne mają kluczowy wpływ na jakość zbiorów rzepaku. Uważna obserwacja pogody pozwala na optymalne zaplanowanie prac polowych.
1. Opady deszczu
- Ulewne deszcze mogą powodować opóźnienie zbiorów i zwiększenie wilgotności nasion, co utrudnia ich przechowywanie.
- Długotrwałe opady zwiększają ryzyko porastania nasion w łuszczynach oraz rozwój chorób grzybowych.
2. Silne wiatry
- Intensywne wiatry mogą powodować osypywanie się nasion, szczególnie w fazie przejrzałości.
3. Upały
- Zbyt wysoka temperatura przyspiesza dojrzewanie rzepaku, co może skrócić okno zbioru i utrudnić logistyka.
Techniki zbioru rzepaku
Rzepak można zbierać na dwa sposoby: metodą jednoetapową (bezpośrednie koszenie kombajnem) oraz metodą dwuetapową (koszenie i dosuszanie na pokosie).
1. Metoda jednoetapowa
- Opis: Kombajn ścina rośliny i jednocześnie młóci nasiona.
- Zalety:
- Krótszy czas zbioru.
- Mniejsze nakłady pracy.
- Wady:
- Ryzyko strat nasion w przypadku nieodpowiedniego ustawienia kombajnu.
- Wymaga idealnych warunków pogodowych.
2. Metoda dwuetapowa
- Opis: Rośliny są najpierw koszone i układane w pokosy, a następnie dosuszane przed omłotem.
- Zalety:
- Lepsza kontrola nad wilgotnością nasion.
- Większa elastyczność przy zmiennych warunkach pogodowych.
- Wady:
- Wyższe koszty i nakłady pracy.
- Wymaga dodatkowego sprzętu (przewracarki lub prasy do zbioru pokosów).
Optymalne ustawienia kombajnu
Prawidłowe ustawienie kombajnu jest kluczowe dla minimalizacji strat i uzyskania najwyższej jakości nasion. Należy zwrócić uwagę na:
- Prędkość jazdy: Zaleca się prędkość 4-5 km/h.
- Obroty młocarni: Optymalne obroty wynoszą 450-650 obr./min, w zależności od dojrzałości nasion.
- Rozstaw sit: Powinien być dostosowany do wielkości nasion, aby uniknąć ich strat.
- Czujniki strat: Warto regularnie monitorować ilość nasion traconych podczas zbioru.
Desykacja jako narzędzie wspierające zbór
Desykacja, czyli chemiczne dosuszanie roślin przed zbiorem, jest stosowana w celu:
- Przyspieszenia dojrzewania roślin.
- Ujednolicenia dojrzewania łuszczyn.
- Ograniczenia strat nasion w wyniku osypywania.
Zalecane środki desykacyjne:
- Glifosat: Stosowany na 10-14 dni przed planowanym zbiorem.
- Diquat: Szybko działający środek, szczególnie w warunkach intensywnych opadów.
Praktyczne wskazówki dla rolników
- Monitoruj fazy dojrzewania rzepaku regularnie.
- Unikaj zbioru w warunkach wysokiej wilgotności powietrza lub po deszczu.
- Planuj zbór wcześniej, aby uniknąć strat wynikających z przejrzałości.
- Przy zbiorze na nasiona siewne zachowaj szczególną ostrożność, aby nie uszkodzić nasion.
Termin koszenia rzepaku zależy od fazy dojrzewania nasion, warunków pogodowych oraz zastosowanej technologii zbioru. Kluczowe jest unikanie opóźnień, aby zminimalizować straty plonu i zapewnić jego wysoką jakość. Odpowiednia organizacja prac polowych, w tym stosowanie desykacji i prawidłowe ustawienie kombajnu, pozwala na efektywne przeprowadzenie zbiorów i uzyskanie maksymalnych korzyści z uprawy rzepaku.
Źródło: www.mojarola.pl
