Plantacje zbóż często narażone są na choroby podstawy źdźbła, znane również jako choroby podsuszkowe. W walce z chorobami podsuszkowymi bardzo ważne jest ich właściwe rozpoznanie. Do grupy chorób podstawy źdźbła zaliczamy m.in. zgorzel podstawy źdźbła, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła, łamliwość podstawy źdźbła oraz ostrą plamistość oczkową (rizoktonioza zbóż).
Choroby podsuszkowe są największym zagrożeniem w plantacjach, gdzie stosowany jest siew bezpośredni czy uprawa uproszczona. Resztki pożniwne pozostawione na powierzchni gleby, mogą zawierać zarodniki grzybów powodujące wyżej wymienione choroby.
Łamliwość podstawy zbóż powodowana jest przez infekcję grzybów z rodzaju Oculimacula. Wywoływana jest przez dwa gatunki grzybów: Oculimacula acuformis oraz Oculimacula yallundae. Oba, spokrewnione gatunki różnią się między sobą.
Oculimacula acuformis jest patogeniczny wobec pszenicy i żyta, szybkość penetracji roślin jest mała oraz jego grzybnia rozrasta się w tempie ok. 0,28-0,72 mm/dobę. Oculimacula yallundae natomiast atakuje przede wszystkim pszenicę, szybkość penetracji tkanek roślinnych jest duża, a także rozwój grzybni szybszy, ponieważ ok. 1,12-1,62 mm/dobę.
Pierwsze objawy łamliwości podstawy źdźbła w plantacjach pszenicy ozimej pojawiają się już jesienią. Podłużne, brunatne, soczewkowate nekrozy na pochwach liściowych mogą świadczyć o pojawieniu się patogenicznego grzyba.
Nie mniej dopiero na wiosnę (w fazie strzelenia w źdźbło, czy nawet kłoszenia) pojawiają się bardziej charakterystyczne objawy. Kremowo-brunatne owalne plamy, otoczone brunatną obwódką najpierw pojawiają się na pochwach liściowych, a następnie na dolnych międzywęźlach. W środkowej części często zauważalne są czarne zarodniki grzybów. Wraz z rozwojem łamliwości podstawy zdźbła dochodzi do zlania się plam, przez co cały obwód źdźbeł zostaje porażony.
Cechą charakterystyczną dla łamliwości podstawy źdźbła, odróżniającą ją od pozostałych chorób podsuszkowych, jest fakt, iż sprawca tej choroby nie atakuje korzeni.
U zainfekowanych roślin zakłócony zostaje transport substancji odżywczych oraz wody, a także dochodzi do wylegania łanu. Ponadto u porażonych roślin odnotowuje się zmniejszoną ilość i masę ziarniaków.
Do zabiegów prewencyjnych, pomagających ograniczyć występowanie choroby, zaliczamy m.in. płużną uprawę, wysiew zaprawionych nasion czy odpowiednie zmianowanie.
Próg ekonomicznej szkodliwości ustalony jest na 20-30% źdźbeł z objawami porażenia w fazie BBCH 30-31 dla pszenicy, pszenżyta czy jęczmienia. Najlepsze efekty oprysku fungicydem odnotowywane są właśnie w tych dwóch fazach: BBCH 30 (początek strzelenia w źdźbło) i BBCH 31 (faza pierwszego kolanka). Substancje czynne, które są skuteczne w walce z tym agrofagiem to m.in. metrafenon, tiofanat metylu czy prochloraz.
Łamliwość podstawy źdźbła największe straty ekonomiczne powoduje w uprawach pszenicy ozimej, choć także występuje w uprawach żyta, pszenżyta czy jęczmienia. Na plantacjach zbóż jarych choroba ta również występuje, nie mniej w tym przypadku rzadziej stwierdza się straty o znaczeniu ekonomicznym.
