Fosfor (P) jest jednym z kluczowych makroelementów niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju pszenicy. Bierze udział w podstawowych procesach metabolicznych, takich jak fotosynteza, synteza białek oraz podział komórkowy. Niedobór tego składnika prowadzi do poważnych zaburzeń fizjologicznych, skutkując obniżeniem plonowania i pogorszeniem jakości ziarna. Wczesne rozpoznanie objawów niedoboru fosforu jest kluczowe dla skutecznego zarządzania nawożeniem i minimalizacji strat w uprawach.
Przyczyny niedoboru fosforu
Do głównych przyczyn niedoboru fosforu w uprawach pszenicy należą:
- Niska zawartość fosforu w glebie – dotyczy szczególnie gleb ubogich w materię organiczną oraz naturalnie ubogich w ten pierwiastek.
- Nieodpowiednie pH gleby – fosfor jest najlepiej przyswajalny w przedziale pH 5,5–7; gleby kwaśne oraz zasadowe mogą ograniczać jego dostępność.
- Zbyt niska temperatura gleby – w chłodnych warunkach pobieranie fosforu przez korzenie roślin jest utrudnione.
- Nadmierne uwilgotnienie gleby – powoduje ograniczenie aktywności systemu korzeniowego, co utrudnia absorpcję składników pokarmowych.
- Nadmierne nawożenie azotowe – może prowadzić do zachwiania równowagi między makroelementami i wtórnego niedoboru fosforu.
Objawy niedoboru fosforu w różnych fazach wzrostu
Wczesne stadium wzrostu (faza kiełkowania i wschodów)
W początkowym okresie rozwoju pszenicy niedobór fosforu jest szczególnie groźny, ponieważ ogranicza prawidłowe ukorzenienie się rośliny. Charakterystyczne objawy to:
- Spowolnione i nierównomierne wschody.
- Słaby rozwój systemu korzeniowego – korzenie są cienkie, krótkie, słabo rozgałęzione.
- Ciemnozielone lub purpurowe zabarwienie liści, zwłaszcza dolnych części rośliny.
- Zahamowanie wzrostu siewek – rośliny są drobniejsze w porównaniu do prawidłowo odżywionych egzemplarzy.
Faza krzewienia
Na tym etapie niedobór fosforu manifestuje się głównie poprzez:
- Zredukowaną liczbę źdźbeł bocznych.
- Sztywny, wąski pokrój roślin.
- Pogłębione fioletowe lub czerwono-purpurowe przebarwienia na starszych liściach.
- Spowolniony rozwój systemu korzeniowego, co ogranicza pobieranie wody i składników pokarmowych.
Faza strzelania w źdźbło i kłoszenia
Jeśli niedobór fosforu utrzymuje się w późniejszych fazach wzrostu, skutki stają się bardziej widoczne i mogą prowadzić do:
- Skrócenia źdźbła i redukcji liczby kłosów na jednostkę powierzchni.
- Zmniejszenia liczby ziaren w kłosie.
- Opóźnionego dojrzewania, co może prowadzić do nierównomiernej dojrzałości łanu.
- Większej podatności roślin na stres suszy i choroby.
Skutki niedoboru fosforu dla plonowania i jakości ziarna
Długotrwały deficyt fosforu w pszenicy prowadzi do znacznego obniżenia plonów. Zmniejsza się liczba kłosów na m², a same ziarna są drobniejsze, o obniżonej zawartości białka i gorszej wartości technologicznej. Niedobór fosforu skutkuje także osłabieniem odporności roślin na warunki stresowe, co w praktyce zwiększa ryzyko strat w uprawie.
Zapobieganie i zwalczanie niedoboru fosforu
Aby uniknąć niedoboru fosforu w uprawach pszenicy, należy stosować odpowiednie strategie nawożenia i zarządzania glebą:
- Analiza gleby – regularne badanie zawartości składników pokarmowych pozwala dostosować dawki nawożenia.
- Optymalizacja pH gleby – w razie potrzeby należy stosować wapnowanie (gleby kwaśne) lub siarkowanie (gleby zasadowe), aby zapewnić optymalny poziom przyswajalności fosforu.
- Stosowanie nawozów fosforowych – najlepiej w formie przedsiewnej (superfosfat, fosforan amonu) oraz w nawożeniu dolistnym, jeśli zachodzi potrzeba interwencyjna.
- Zarządzanie materią organiczną – stosowanie obornika, kompostu lub poplonów wzbogacających glebę w fosfor.
- Dobór odpowiednich odmian – wybór odmian pszenicy o większej efektywności pobierania fosforu może być korzystnym rozwiązaniem w trudnych warunkach glebowych.
Fosfor odgrywa kluczową rolę w rozwoju pszenicy, a jego niedobór prowadzi do poważnych konsekwencji agronomicznych. Objawy niedoboru są szczególnie widoczne we wczesnych stadiach wzrostu, a ich rozpoznanie umożliwia wdrożenie skutecznych działań korygujących. Regularna analiza gleby, właściwe nawożenie oraz optymalizacja warunków glebowych to kluczowe działania, które pozwolą uniknąć strat w plonowaniu i zapewnić wysoką jakość zbiorów.
Źródło: www.mojarola.pl
