Obrzękówka, znana również jako choroba obrzękowa (łac. enterotoxemia colibacillaris), to poważna i potencjalnie śmiertelna choroba świń wywoływana przez toksynotwórcze szczepy Escherichia coli (E. coli). Najczęściej dotyka prosięta po odsadzeniu, zwykle w wieku 1–2 tygodni po odstawieniu od lochy.
Choroba rozwija się bardzo szybko i często kończy się śmiercią, jeśli nie zostanie podjęte szybkie leczenie. Zrozumienie przyczyn, objawów i skutecznych metod leczenia obrzękówki jest kluczowe dla ograniczenia strat w hodowli.
Przyczyny i mechanizm rozwoju choroby
Głównym czynnikiem etiologicznym obrzękówki są szczepy E. coli wytwarzające toksynę Shiga typu 2e (Stx2e). Po odsadzeniu prosiąt dochodzi do zmiany diety i stresu, co osłabia naturalną odporność jelit. Patogenne bakterie kolonizują błonę śluzową jelit, produkują toksynę, która uszkadza śródbłonek naczyń krwionośnych, powodując przepuszczalność naczyń i gromadzenie się płynów w tkankach – stąd nazwa obrzękówka.
Czynnikami predysponującymi są:
-
nagła zmiana paszy
-
wysokobiałkowa dieta
-
stres związany z odsadzaniem
-
złe warunki higieniczne
-
brak szczepień
Objawy kliniczne
Obrzękówka przebiega bardzo gwałtownie. W wielu przypadkach pierwszym zauważonym objawem jest nagła śmierć prosięcia. Typowe objawy to:
-
niezborność ruchów, chwiejny chód
-
drgawki, padaczka
-
obrzęki powiek, karku, głowy
-
skręt szyi (opistotonus)
-
brak apetytu
-
szybki przyrost masy ciała na krótko przed pojawieniem się objawów (prosię wygląda „zdrowo”, a umiera nagle)
Utrata prosiąt może sięgać nawet 50% w grupie, jeśli choroba nie zostanie opanowana.
Diagnostyka
Rozpoznanie obrzękówki opiera się na:
-
Obserwacji objawów klinicznych – typowe dla prosiąt po odsadzeniu.
-
Sekcji zwłok – charakterystyczne zmiany to obrzęk powiek, mózgu, krezki oraz żołądka.
-
Badaniach laboratoryjnych – izolacja szczepu E. coli i wykrycie obecności toksyny Stx2e w próbkach treści jelitowej.
Ważne jest różnicowanie z innymi chorobami neurologicznymi, np. chorobą Aujeszky’ego, niedoborem tiaminy czy zakażeniem Streptococcus suis.
Skuteczne leczenie obrzękówki
1. Podanie antybiotyków
Leczenie musi być natychmiastowe. Najczęściej stosowane antybiotyki skuteczne przeciwko E. coli to:
-
amoksycylina
-
trimetoprim z sulfametoksazolem
-
florfenikol
-
enrofloksacyna (ostrożnie, ze względu na możliwość tworzenia oporności)
Antybiotyki najlepiej podawać indywidualnie, domięśniowo, choć w przypadku ogniskowych epidemii można rozważyć podanie w wodzie.
Uwaga: Wybór preparatu powinien być oparty na antybiogramie, jeśli to możliwe. Leczenie na oko może prowadzić do wzrostu oporności i pogorszenia sytuacji.
2. Podanie preparatów przeciwobrzękowych i wspomagających
-
leki przeciwobrzękowe (np. furosemid – tylko pod nadzorem lekarza weterynarii)
-
preparaty witaminowe (zwłaszcza witamina E, B1, selen)
-
probiotyki i prebiotyki w celu odbudowy mikroflory jelitowej
3. Zahamowanie dalszego rozprzestrzeniania
-
odizolowanie chorych osobników
-
zmiana paszy na lekkostrawną
-
ograniczenie białka w diecie
-
wprowadzenie zakwaszaczy paszowych (np. kwas mrówkowy, mlekowy)
Profilaktyka – klucz do sukcesu
Najważniejszym elementem walki z obrzękówką jest profilaktyka, ponieważ choroba często postępuje zbyt szybko, aby skutecznie zareagować leczeniem.
1. Szczepienia
Istnieją szczepionki inaktywowane przeciwko toksynotwórczym szczepom E. coli. Stosowanie ich u loch pozwala na przekazanie prosiętom odporności biernej przez siarę.
Szczepienie powinno być przeprowadzane zgodnie z zaleceniami producenta, najczęściej 2–4 tygodnie przed porodem.
2. Zmniejszenie stresu odsadzania
-
stopniowe odsadzanie
-
zachowanie kontaktu wzrokowego i zapachowego z lochą
-
stabilne grupy prosiąt
3. Dostosowanie żywienia
-
unikanie gwałtownych zmian paszy
-
ograniczenie wysokobiałkowych komponentów
-
stosowanie pasz z dodatkiem enzymów i zakwaszaczy
-
zapewnienie łatwego dostępu do czystej wody
4. Dbałość o higienę i bioasekurację
-
dezynfekcja kojców przed zasiedleniem
-
kontrola gryzoni i owadów
-
rotacja grup produkcyjnych w systemiewszystko pełne – wszystko puste
