Zachwaszczenie plantacji zbóż to jeden z głównych problemów agrotechnicznych, wpływających na obniżenie plonów, jakość surowca oraz opłacalność produkcji. Chwasty konkurują z roślinami uprawnymi o wodę, światło i składniki pokarmowe, a ich obecność może utrudniać zbiory i zwiększać ryzyko chorób oraz szkodników. W tym artykule omawiamy najczęściej występujące chwasty w uprawach zbóż, ich charakterystykę oraz wpływ na produkcję rolniczą.
Chwasty jedno- i dwuliścienne – podstawowy podział
W zbożach spotyka się zarówno chwasty jednoliścienne (trawiaste), jak i dwuliścienne. Obie grupy różnią się morfologią, terminami wschodów oraz wrażliwością na herbicydy, co jest kluczowe przy doborze odpowiednich środków ochrony roślin.
Chwasty jednoliścienne to przede wszystkim gatunki trawiaste, często trudne do zwalczania ze względu na podobieństwo morfologiczne do zbóż. Z kolei chwasty dwuliścienne wykazują większe zróżnicowanie gatunkowe i bywają bardziej ekspansywne, zwłaszcza przy niewłaściwej agrotechnice.
Najczęściej występujące chwasty w uprawach zbóż
1. Miotła zbożowa (Apera spica-venti)
Miotła zbożowa to jeden z najgroźniejszych chwastów jednoliściennych w uprawach pszenicy ozimej, żyta czy jęczmienia. Wschodzi jesienią, zimuje w formie rozetki i rozwija się bardzo wcześnie na wiosnę. Jest niezwykle konkurencyjna, a jej obecność może obniżyć plon nawet o 30%. Dodatkowo, w wielu rejonach Polski obserwuje się odporność miotły zbożowej na niektóre herbicydy z grupy ALS.
2. Przytulia czepna (Galium aparine)
Chwast dwuliścienny szczególnie uciążliwy w zbożach ozimych. Rośnie szybko, pnie się po źdźbłach zbóż i może znacznie utrudniać zbiór. Zanieczyszcza plon nasionami oraz resztkami biomasy, a także obniża jakość technologiczno-przemiałową ziarna. Wysoka konkurencyjność sprawia, że już kilka roślin na metr kwadratowy może negatywnie wpłynąć na plon.
3. Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Dawniej pospolity chwast segetalny, obecnie rzadziej spotykany dzięki skutecznej chemicznej ochronie. Występuje głównie w stanowiskach ubogich w azot i wapń. Choć sam w sobie nie jest silnie konkurencyjny, w większych skupiskach może wpływać na jakość i czystość materiału siewnego oraz ziarna konsumpcyjnego.
4. Mak polny (Papaver rhoeas)
Chwast dwuliścienny obecny w zbożach, szczególnie w stanowiskach lekkich i słabo nawożonych. Choć jego obecność może być lokalnie niewielka, bywa uciążliwy przez długi okres wschodów i odporność na niektóre substancje czynne (np. 2,4-D). Często współwystępuje z chabrem bławatkiem.
5. Życica trwała (Lolium perenne) i życica roczna (Lolium multiflorum)
Chwasty jednoliścienne coraz częściej występujące w zbożach, szczególnie w płodozmianach uproszczonych, gdzie brakuje rotacji roślin. Życice szybko wschodzą, konkurują zbożem o składniki pokarmowe, a ich nasiona są trudne do oddzielenia podczas czyszczenia ziarna.
6. Bodziszek drobny (Geranium pusillum) i bodziszek korzeniasty (Geranium rotundifolium)
Szczególnie rozpowszechnione w zbożach ozimych. Chwasty te są mało widoczne na wczesnych etapach wzrostu, jednak potrafią silnie się rozgałęziać i konkurować o światło i wodę. Ich zwalczanie wymaga precyzyjnie dobranych herbicydów, ponieważ są odporne na niektóre standardowe substancje czynne.
Znaczenie terminów wschodów chwastów
W zbożach spotyka się zarówno chwasty wschodzące jesienią, jak i wiosną. To rozróżnienie ma kluczowe znaczenie przy planowaniu zabiegów herbicydowych. Do chwastów jesiennych zaliczamy m.in. miotłę zbożową, przytulię czepną, fiołka polnego czy gwiazdnicę pospolitą. Natomiast chwasty wiosenne, takie jak komosa biała, szarłat szorstki czy tasznik pospolity, pojawiają się dopiero po ruszeniu wegetacji i konkurują ze zbożem w późniejszych fazach wzrostu.
Czynniki sprzyjające zachwaszczeniu zbóż
Do najważniejszych czynników zwiększających presję chwastów w uprawach zbożowych należą:
-
brak płodozmianu (monokultura),
-
uproszczona uprawa roli (brak orki),
-
niewłaściwe terminy siewu (zbyt wczesny siew ozimin),
-
niewłaściwa obsada roślin (zbyt rzadki siew),
-
ograniczone stosowanie środków ochrony roślin lub ich nadużywanie, prowadzące do odporności chwastów.
Znaczenie monitorowania i integrowanej ochrony
Skuteczna ochrona zbóż przed chwastami wymaga stałego monitorowania zachwaszczenia oraz stosowania integrowanych metod ochrony roślin (IPM). Oznacza to m.in.:
-
regularne lustracje pól (szczególnie jesienią i wczesną wiosną),
-
zmianowanie upraw z wykorzystaniem roślin konkurencyjnych wobec chwastów (np. rzepaku),
-
optymalne nawożenie i gęstość siewu,
-
rotację herbicydów o różnych mechanizmach działania.
W uprawach zbóż występuje wiele gatunków chwastów, zarówno jedno-, jak i dwuliściennych, których obecność istotnie wpływa na efektywność produkcji rolniczej. Najgroźniejsze z nich to miotła zbożowa, przytulia czepna, chaber bławatek czy mak polny. Współczesne rolnictwo wymaga nie tylko skutecznych zabiegów chemicznych, ale również integrowanego podejścia, opartego na znajomości biologii chwastów i precyzyjnych działaniach agrotechnicznych. Tylko kompleksowe podejście pozwala skutecznie ograniczyć zachwaszczenie i zwiększyć rentowność upraw zbożowych.
Źródło: www.mojarola.pl
