Pszenżyto (Triticosecale Wittmack) to zboże o rosnącym znaczeniu w rolnictwie, cenione za wysoką odporność na trudne warunki siedliskowe, dobrą plenność oraz relatywnie niskie wymagania glebowe w porównaniu do innych zbóż. Jednym z istotnych aspektów uprawy pszenżyta jest strategia płodozmianu, a w szczególności pytanie: ile razy można siać pszenżyto po sobie bez znacznego obniżenia plonów i pogorszenia jakości gleby?
Czynniki wpływające na możliwość wieloletniej uprawy pszenżyta na tym samym stanowisku
-
Wpływ na zdrowotność gleby
- Długotrwała uprawa pszenżyta na tym samym polu prowadzi do kumulacji patogenów charakterystycznych dla tego gatunku. Do najważniejszych zagrożeń należą:
- Fusarium spp. (fuzarioza kłosów i korzeni),
- choroby podstawy źdźbła (np. zgorzel podstawy źdźbła wywoływana przez Rhizoctonia cerealis),
- mączniak prawdziwy (Blumeria graminis).
- Monokultura sprzyja również wzrostowi populacji szkodników, takich jak łokaś garbatek czy skrzypionki.
- Długotrwała uprawa pszenżyta na tym samym polu prowadzi do kumulacji patogenów charakterystycznych dla tego gatunku. Do najważniejszych zagrożeń należą:
-
Wyczerpywanie zasobów gleby
- Pszenżyto, jako roślina intensywnie użytkowana, ma wysokie wymagania pokarmowe, szczególnie w zakresie azotu, fosforu i potasu. Wielokrotna uprawa na tym samym stanowisku prowadzi do wyczerpywania składników odżywczych oraz zmian w strukturze gleby.
- Brak odpowiednich zabiegów nawożenia i wapnowania może powodować zakwaszenie gleby, co dodatkowo pogarsza jej właściwości fizyczne i chemiczne.
-
Spadek jakości plonów
- Badania wskazują, że pszenżyto uprawiane w monokulturze cechuje się stopniowym obniżeniem jakości plonu, w tym zawartości białka oraz masy tysiąca ziaren (MTZ). Spadek efektywności fotosyntezy oraz pogorszenie parametrów rozwoju roślin jest wynikiem stresu biotycznego i abiotycznego.
Rekomendacje dotyczące siewu pszenżyta po pszenżycie
-
Czas trwania monokultury
- W praktyce rolniczej przyjmuje się, że pszenżyto można uprawiać na tym samym stanowisku przez maksymalnie 2–3 lata pod warunkiem stosowania intensywnych działań zapobiegawczych. Po tym czasie konieczna jest zmiana rośliny w płodozmianie, aby uniknąć negatywnych skutków dla gleby i plonów.
-
Zabiegi agrotechniczne minimalizujące ryzyko
- Stosowanie odpowiednich odmian: Wybór odmian odpornych na choroby podstawy źdźbła i inne patogeny.
- Nawożenie i wapnowanie: Utrzymywanie optymalnego poziomu składników odżywczych w glebie oraz regulacja jej odczynu.
- Zwalczanie resztek pożniwnych: Mechaniczne rozdrabnianie słomy i stosowanie środków przyspieszających jej mineralizację, co ogranicza rozwój patogenów.
- Siew w terminie optymalnym: Przeciwdziałanie stresom biotycznym poprzez dostosowanie terminu siewu do warunków lokalnych.
-
Alternatywne rozwiązania
- Wprowadzenie w płodozmianie roślin fitosanitarnych, takich jak rzepak, łubin czy rośliny bobowate, które poprawiają strukturę gleby i zmniejszają presję chorób.
- Stosowanie międzyplonów, takich jak facelia czy gorczyca, które działają jako rośliny pułapkowe dla patogenów i szkodników.
Przykłady praktycznego zastosowania
- Na glebach lekkich zaleca się nie przekraczać dwóch lat uprawy pszenżyta na tym samym polu, ponieważ są one szczególnie podatne na wyjałowienie i zakwaszenie.
- Na glebach o wysokiej żyzności, przy zachowaniu intensywnych zabiegów agrotechnicznych, możliwa jest uprawa pszenżyta przez trzy kolejne lata, jednak z rosnącym ryzykiem spadku plonu.
Choć pszenżyto jest rośliną o dużej elastyczności w zakresie warunków uprawy, jego długotrwała monokultura niesie za sobą znaczące ryzyko spadku plonów, wyczerpania gleby oraz wzrostu presji patogenów i szkodników. Optymalnym rozwiązaniem jest uprawa pszenżyta na tym samym stanowisku przez maksymalnie 2–3 lata, z jednoczesnym wdrożeniem kompleksowych działań poprawiających zdrowotność gleby i minimalizujących ryzyko chorób. Stosowanie zrównoważonego płodozmianu i odpowiednich praktyk agrotechnicznych jest kluczowe dla utrzymania wysokiej wydajności i jakości plonów.
Źródło: www.mojarola.pl