Pszenica ozima jest jednym z najważniejszych gatunków zbóż uprawianych w Polsce. Jej wysoka wartość gospodarcza i powszechność sprawiają, że wymaga szczególnej troski agrotechnicznej. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla plonowania są chwasty – konkurenci o wodę, światło i składniki pokarmowe. Ich obecność nie tylko obniża plony, lecz także utrudnia zbiory oraz zwiększa wilgotność ziarna, co pogarsza jakość surowca. Znajomość biologii i występowania chwastów w pszenicy ozimej stanowi fundament skutecznej strategii ochrony.
Charakterystyka zachwaszczenia pszenicy ozimej
Chwasty w pszenicy ozimej można podzielić według różnych kryteriów – przede wszystkim ze względu na cykl życiowy (jednoroczne, dwuletnie, wieloletnie), okres wschodów (jesienne, wiosenne) oraz przynależność do grup botanicznych (chwasty jednoliścienne i dwuliścienne). Pszenica ozima jako roślina siania jesiennego szczególnie narażona jest na konkurencję ze strony chwastów zimujących – czyli takich, które wschodzą jesienią i kontynuują wegetację wiosną.
Najczęściej występujące chwasty dwuliścienne
Przytulia czepna (Galium aparine)
Jeden z najgroźniejszych chwastów pszenicy ozimej. Przytulia czepna wyrasta ponad łan zboża, co powoduje wyleganie roślin i utrudnia zbiory. Jej intensywny wzrost i zdolność do szybkiego rozwoju sprawiają, że konkuruje z pszenicą o azot i światło. Siewki wschodzą głównie jesienią, a nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez wiele lat.
Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Chaber jest typowym chwastem dwuliściennym zimującym. Występuje powszechnie na glebach lekkich i średnich, a jego intensywny rozwój obserwuje się wiosną. Jest szczególnie problematyczny w gospodarstwach ograniczających chemiczne środki ochrony roślin, ponieważ charakteryzuje się dużą tolerancją na niektóre herbicydy.
Mak polny (Papaver rhoeas)
Mak to kolejny zimujący chwast dwuliścienny, preferujący stanowiska przewiewne i zasobne w wapń. Jego obecność świadczy często o błędach w uprawie roli. W pszenicy ozimej pojawia się szczególnie często na polach o uproszczonej agrotechnice, gdzie ograniczono zmianowanie.
Fiołek polny (Viola arvensis)
Chwast powszechny w pszenicy, zwłaszcza na stanowiskach o słabszej strukturze gleby. Jest odporny na niskie temperatury i skutecznie konkuruje z rośliną uprawną w okresie wiosennym. Fiołek często towarzyszy chwastom tak zwanej „flory przychłodnej”, które dominują w uprawach ozimych.
Tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris)
Jest to chwast jednoroczny lub dwuletni, który szybko się rozwija i zakwita nawet w warunkach krótkiego dnia. Ze względu na krótki cykl życiowy potrafi dać kilka pokoleń w jednym sezonie. Często występuje na polach o słabym zachwaszczeniu, gdzie brak konkurencji umożliwia jego szybki rozwój.
Chwasty jednoliścienne w pszenicy ozimej
Miotła zbożowa (Apera spica-venti)
Najbardziej uciążliwy chwast jednoliścienny w uprawach zbóż ozimych. Wschodzi głównie jesienią i zimuje w postaci rozet. Miotła charakteryzuje się silnym rozkrzewianiem i znaczną odpornością na niektóre substancje aktywne herbicydów. Nasilenie jej występowania obserwuje się w monokulturach zbożowych, szczególnie przy braku skutecznej regulacji dawek środków ochrony.
Wyczyniec polny (Alopecurus myosuroides)
Wyczyniec to coraz powszechniejszy problem w Polsce, głównie w rejonach intensywnej produkcji zbóż. Występuje najczęściej na glebach żyznych, dobrze nawożonych azotem. Jest trudny do zwalczania ze względu na szybkie nabieranie odporności na herbicydy z grupy inhibitorów ACCazy (np. fenoksaprop-P-ethyl).
Życica trwała (Lolium perenne)
Choć życica jest trawą pastewną, może również występować jako chwast w zbożach ozimych. Jej obecność wiąże się zazwyczaj z zasiedleniem pola przez nasiona zanieczyszczone mieszankami paszowymi lub słabą jakością materiału siewnego. Jej intensywny rozwój we wczesnych fazach rozwojowych zboża powoduje istotną konkurencję o wodę i składniki pokarmowe.
Czynniki sprzyjające zachwaszczeniu pszenicy ozimej
Na skład i nasilenie flory chwastów w pszenicy ozimej wpływa wiele czynników:
-
Zbyt wczesny siew – zwiększa udział chwastów jesiennych, które mają więcej czasu na rozwój przed zimą.
-
Brak zmianowania – prowadzi do utrwalenia określonych gatunków chwastów, np. miotły zbożowej.
-
Ograniczona lub nieskuteczna uprawa roli – wpływa na niewystarczające niszczenie siewek chwastów.
-
Niewłaściwa ochrona chemiczna – stosowanie tych samych substancji czynnych przez wiele lat sprzyja odporności chwastów.
Znaczenie prawidłowej identyfikacji chwastów
Skuteczność strategii zwalczania chwastów zależy od ich prawidłowej identyfikacji w fazie siewki. To kluczowy moment, ponieważ wiele gatunków różni się wrażliwością na środki ochrony roślin. Dodatkowo coraz większe znaczenie ma zjawisko odporności na herbicydy – nie tylko w przypadku chwastów jednoliściennych, ale również niektórych dwuliściennych, takich jak przytulia czy mak.
Zachwaszczenie pszenicy ozimej to złożony problem wymagający kompleksowego podejścia. Zintegrowana ochrona roślin, łącząca właściwe zmianowanie, optymalne terminy siewu, odpowiednią uprawę roli oraz trafnie dobraną strategię herbicydową, stanowi obecnie najlepszy sposób walki z chwastami. Regularne lustracje plantacji oraz prowadzenie dokumentacji zachwaszczenia umożliwiają szybką reakcję i ograniczenie strat plonów.
W warunkach nasilających się problemów z odpornością chwastów, rola wiedzy specjalistycznej i precyzyjnego monitoringu stanie się jeszcze bardziej kluczowa w najbliższych sezonach.
Źródło: www.mojarola.pl
